Παραφρασμένο παραμύθι, από μαθητές της Β' Δημοτικού του Δ/Σ Γαλιάς. Βασισμένο στο ομώνυμο ηλεκτρονικό βιβλίο του Σωκράτη Μαντζουράνη
Αλεξάνδρα Δραμουντάνη
(ΠΕ70 ΔΑΣΚΑΛΩΝ - alexia_dram@hotmail.com)
Δημοτικό Σχολείο Γαλιάς
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Πρόκειται για ένα παραφρασμένο παραμύθι (βασισμένο στο ηλεκτρονικό βιβλίο: Το Χωριό του Όλοι Μαζί, του Σωκράτη Μαντζουράνη), που δημιουργήσαμε στη Β΄ δημοτικού με σκοπό να προάγουμε τη συλλογικότητα και την δύναμη της αγάπης στην τάξη μας. Μετά από την παρουσίαση του παραμυθιού στους μαθητές, ζητήθηκε από αυτούς να το πουν με δικά τους λόγια και έτσι δημιουργήθηκε μια παραφρασμένη εκδοχή του. Στη συνέχεια το παραμύθι εικονογραφήθηκε και ηχογραφήθηκε από τα παιδιά, ώστε να αναπαραχθεί σε έντυπη, μα και σε ηλεκτρονική μορφή - βίντεο. Τέλος, παρουσιάστηκε σε άλλες τάξεις δραματοποιημένο, με διαλόγους που δημιουργήσαμε σε συνεργασία.
Το χ ω ρ ι ό τ ο υ ό λ ο ι μ α ζ ί from Tonia_iraklio
ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ
Συλλογικότητα, αλληλεγγύη, αγάπη, φιλία, σεβασμός στη διαφορετικότητα.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Τα παραμύθια υπάρχουν εδώ και πολλά χρόνια και απευθύνονται σε παιδιά, με σκοπό την καθοδήγησή στην αλήθεια, με ένα έμμεσο και παραστατικό τρόπο. Μέσα σε αυτά, συνήθως, βλέπουμε να επικρατεί μια πραγματικότητα με δικαιοσύνη, αγάπη και καλοσύνη (Ράπτης, 2008). Με αυτό τον τρόπο παρουσιάζεται μια ιδανική κατάσταση, στην οποία όλοι θα ήθελαν να ζουν. Το κυνήγι της δικαιοσύνης, με την πάλη του καλού και του κακού και η επικράτηση του καλού, προκαλεί μια ηθική δικαίωση στον αναγνώστη (Ράπτης, 2008), μα παράλληλα του διδάσκει τι πρέπει να επιδιώκει και στην πραγματική ζωή.
Ένα παιδί προσεγγίζει τη γνώση, κυρίως μέσω της συναισθηματικής νοημοσύνης (Σταύρου, 2012), η οποία με τη βοήθεια της φαντασίας δρα με τρόπο ζωντανό και ενδιαφέρον και αυτό έχει ως συνέπεια τη μάθηση. Το παραμύθι αποτελεί ένα βασικό τρόπο ενεργοποίησης της συναισθηματικής νοημοσύνης του παιδιού (Σταύρου, 2012), αφού του δίνει την ευκαιρία να ταυτιστεί με τον ήρωα, να δοκιμάσει τις αντοχές του, να κοπιάσει, για να καταφέρει να νικήσει, και έτσι το βοηθά στην ολοκλήρωση της προσωπικότητάς του (Ράπτης, 2008). Το γεγονός ότι ένας ήρωας μπορεί να παρουσιαστεί ως ένα άτομο με ατέλειες, που αντιμετωπίζει προβλήματα ή βρίσκει εμπόδια στη ζωή του, τα οποία ξεπερνά με προσπάθεια και κόπο, βοηθά τα παιδιά να αντιληφθούν την κοινωνική πραγματικότητα, ίσως λίγο ωραιοποιημένη, αλλά αρκετά «ψυχρή» για την ηλικία τους, και με αυτό τον τρόπο, να συμφιλιωθούν και με τις δικές τους ατέλειες αλλά και με τα μειονεκτήματα του κόσμου που ζουν.
Με βάση τα παραπάνω, θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι το παραμύθι αποτελεί ένα άτυπο μέσο κοινωνικής αγωγής (Ράπτης, 2008). Διαπιστώνουμε, λοιπόν, ότι μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά στη διδασκαλία, εφόσον μπορεί να αξιοποιηθεί ως ένα κείμενο αναπτυγμένης αφήγησης, το οποίο βοηθά στην ανάπτυξη του γραπτού και προφορικού λόγου (Σταύρου, 2012). Οι δύο αυτοί τομείς περιλαμβάνουν έννοιες και ζητήματα, που απαιτούν την ανάπτυξη της αφηρημένης σκέψης για να γίνουν κατανοητά (Ράπτης, 2008), γι’ αυτό καθίστανται αρκετά δύσκολα για ένα παιδί. Το παραμύθι έρχεται να απλοποιήσει τέτοιες έννοιες, ώστε να μπορούν να αφομοιωθούν από ένα παιδικό μυαλό. Εκτός από το γλωσσικό τομέα, βοηθά και στην συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών, μαθαίνοντάς τους βασικές αξίες και αρετές, που χρειάζεται κάποιος για να ζήσει μια «καλή» ζωή. Ανάλογα με την ηλικία και τις δυνατότητες τους τα παιδιά μπορούν να αξιοποιήσουν ένα παραμύθι διαφορετικά.
Τα σημερινά αναλυτικά προγράμματα συμπεριλαμβάνουν παραμύθια και μύθους στη εκπαιδευτική διαδικασία (κυρίως στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης), αφού οι εικαστικές δραστηριότητες, οι δραματοποιήσεις, τα θεατρικά παιχνίδια κτλ. μπορούν να έχουν θετικό αντίκτυπο στην αγωγή του παιδιού (Ράπτης, 2008). Η διδασκαλία, μέσω των προηγούμενων εργαλείων, μπορεί να μετατραπεί σε βιωματική, φέρνοντας το μαθητή σε άμεση επαφή με το αντικείμενο διδασκαλίας (Δεδούλη, 2002) και κάνοντάς τον να εμπλακεί ενεργά στη μαθησιακή διαδικασία (Ζαφειριάδης, 2013). Έτσι μπορεί να επιτευχθεί το μέγιστο δυνατό μαθησιακό αποτέλεσμα, καθώς και η καλύτερη επικοινωνία με τους μαθητές (Ζαφειριάδης, 2013). Επιπροσθέτως, η δραματοποίηση παρέχει εσωτερικά κίνητρα, διεγείρει τα συναισθήματα ικανοποίησης και τονώνει την αυτοεκτίμηση των παιδιών (Ζαφειριάδης, 2013).
Στηριζόμενοι στα παραπάνω, αποφασίσαμε να χρησιμοποιήσουμε ένα παραμύθι για τη θεμελίωση σημαντικών εννοιών, όπως η αλληλεγγύη, η αγάπη, η φιλία και ο σεβασμός στη διαφορετικότητα στην τάξη μας. Οι έννοιες αυτές είναι εντελώς αφηρημένες, γεγονός που αποτρέπει τα παιδιά από τη βαθύτερη κατανόησή τους. Έτσι, με τη βοήθεια του παραμυθιού «Το χωριό του Όλοι Μαζί» του Σωκράτη Μαντζουράνη, προσπαθήσαμε να απλοποιήσουμε τις έννοιες αυτές και να τις κάνουμε απτές στο παιδικό μυαλουδάκι των μαθητών της Β’ Δημοτικού, του Δ/Σ Γαλιάς. Η διαδικασία αυτή έλαβε χώρα στα πλαίσια του προγράμματος «Δρούμε ενάντια στον σχολικό εκφοβισμό – μπούλινγκ» που έχει αναλάβει το σχολείο μας.
ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ
Να μάθουν τα παιδιά να συνεργάζονται και να συνυπάρχουν σε πνεύμα αλληλεγγύης, αγάπης και φιλίας.
Να μάθουν τις θετικές συνέπειες της λειτουργίας μιας ομάδας.
Να μάθουν να λύνουν τα προβλήματά τους μέσα από το διάλογο.
Να ενημερωθούν περί ισότητας ανεξαρτήτου φύλου ή φυλής.
Να σχεδιάσουν δράσεις, ώστε να αποφευχθεί η βία, λεκτική ή σωματική στο σχολείο.
Να παίξουν και να διασκεδάσουν μέσα από τη δραματοποίηση.
Να αναπτύξουν την ενσυναίσθηση.
Να εκφραστούν μέσα από τη ζωγραφική.
Να κατανοούν κείμενο και να το εικονογραφούν.
Να ενισχύσουν την ανάγνωση μέσα από βιβλία και σχετικές ιστορίες.
Να μάθουν να εστιάζουν στα βασικά γεγονότα μιας ιστορίας.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΕΩΝ
Η τάξη μας, η Β’ τάξης του Δημοτικού σχολείου Γαλιάς, είναι μια ιδιαίτερη τάξη. Όλα πηγαίνουν ρολόι, δεν υπάρχουν τσακωμοί, ούτε ανταγωνισμοί. Τα παιδιά αγαπούν το ένα το άλλο και είναι ανεπτυγμένο ένα κλίμα αλληλεγγύης και αγάπης. Μα μισό λεπτό… Δεν είναι η τάξη μας αυτή που περιγράφεται. Είναι εκείνη που ονειρευόμασταν. Για την ακρίβεια η δική μας τάξη είναι το ακριβώς αντίθετο! Αποφασίσαμε, λοιπόν, να κυνηγήσουμε το όνειρό μας και να φτάσουμε την ιδανική τάξη. Γιατί το σχολείο όλα τα μπορεί, πόσο μάλλον οι μαθητές! Αρκεί βέβαια, να δοθούν τα απαραίτητα ερεθίσματα και πρότυπα…
1η φάση: Παρουσίαση παραμυθιού
Ως αφόρμηση για το ξεκίνημα της προσπάθειάς μας χρησιμοποιήσαμε το παραμύθι «Το χωριό του Όλοι Μαζί», του Σωκράτη Μαντζουράνη (μπορείτε να το βρείτε στην ηλεκτρονική διεύθυνση: https://symvstathmos.files.wordpress.com/2013/02/to-xorio-tou-oloi-mazi.pdf). Ουσιαστικά πραγματοποιήθηκε η ανάγνωση αυτού του παραμυθιού, παρουσίας όλων των μαθητών. Το παραμύθι μιλάει για το χωριό «Ο Καθένας», που οι κάτοικοι ζούσαν απομονωμένοι και δεν είχαν σχέση μεταξύ τους. Μόνο τα παιδιά συναντιόντουσαν και έπαιζαν μαζί. Υπήρχε, ωστόσο, ένα παιδί, ο Όλοι Μαζί, ο οποίος ήταν από άλλη χώρα και δεν είχε γονείς. Προσπαθούσε να προσεγγίσει τα παιδιά για να παίξει μαζί τους, μα δε τα κατάφερνε. Οι χωριανοί είχαν πάντα ως πόθο «το κάτι», που έφερνε ευτυχία και πλούτη σε όποιον το είχε. Δεν ήξεραν, όμως, ποιος το έχει. Μια μέρα ο βασιλιάς εισέβαλλε στο χωριό τους, το αναστάτωσε και φεύγοντας ισχυρίστηκε ότι τους έκλεψε το κάτι. Βαριά κατάθλιψη έπληξε το χωριό. Οι άνθρωποι δεν έτρωγαν, ούτε χαμογελούσαν. Η κατάσταση αυτή συνεχιζόταν για πολύ καιρό, ώσπου τα παιδιά αποφάσισαν να αναλάβουν δράση. Ο Όλοι Μαζί, που ως τότε ήταν μόνος, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εύρεση της λύσης. Τους πρότεινε να αναδομήσουν το χωρισμένο ως τότε χωριό, ώστε να αποτελέσει μια ολότητα και να καλέσουν τους γονείς να τους μιλήσουν. Έτσι κι έγινε. Οι χωριανοί μαζεύτηκαν στην πλατεία και έκπληκτοι άκουσαν από τον Όλοι Μαζί, ότι ο βασιλιάς είπε ψέματα και δεν πήρε «το κάτι». Μάλιστα τους ανακοίνωσε ότι τα παιδιά το είχαν καλά κρυμμένο και θα τους το έδιναν ένα χρόνο αργότερα, για να μη το πάρει ο βασιλιάς. Οι κάτοικοι χάρηκαν πολύ. Μια νέα μέρα είχε ξεκινήσει για το μικρό χωριό. Οι κάτοικοι συμφιλιώθηκαν και ζούσαν αρμονικά. Μάλιστα ο Όλοι Μαζί έγινε ο προστατευόμενος όλων. Ο καιρός περνούσε και έφτασε η ώρα για την παράδοση του «κάτι». Μαζεύτηκαν ξανά στην πλατεία και τότε ο Όλοι Μαζί τους προέτρεψε να αγκαλιαστούν και να φιληθούν. Έκπληκτοι οι χωριανοί το έκαναν. Τότε το παιδί τους ανακοίνωσε, ότι το «κάτι ήταν κρυμμένο μέσα στο φιλί της αγάπης». Τώρα το είχαν όλοι! Ο Βασιλιάς δε θα μπορούσε να τους το πάρει πια! Όλοι ενθουσιάστηκαν. Όταν ο Όλοι Μαζί αποφάσισε να επιστρέψει στην πατρίδα του, οι χωριανοί ονόμασαν το χωριό «Όλοι Μαζί» ως φόρο τιμής και ανάμνησης στο μικρό τους φίλο.
2η φάση: Δημιουργία παράφρασης
Λόγω του ότι το παραμύθι ήταν αρκετά μεγάλο σε μέγεθος, αποφασίσαμε να το παραφράσουμε και να το εικονογραφήσουμε με βάση όσα είχαμε καταλάβει. Με αυτό τον τρόπο οι μαθητές θα εμβάθυναν περισσότερο στο νόημά του, διώχνοντας τις περιττές λεπτομέρειες. Ξεκινήσαμε την ιστορία και ένας ένας οι μαθητές ερχόταν στον υπολογιστή και μας υπαγόρευαν τη συνέχεια με δικά τους λόγια. Μόλις το παραμύθι μας ολοκληρώθηκε επιτυχώς, τυπώθηκε τμηματικά σε σελίδες και ζητήθηκε από τους μαθητές να το εικονογραφήσουν.
3η φάση: Ηχογράφηση παράφρασης
Για να γίνει πιο ζωντανή η παρουσίαση του παραμυθιού, πέρα από την έντυπη μορφή του αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε και ένα βίντεο με το παραμύθι να παρουσιάζεται οπτικά και ακουστικά. Για να γίνει αυτό ηχογραφήσαμε τους μαθητές μας να διαβάζουν τις σελίδες που είχαν εικονογραφήσει πριν και έπειτα περάσαμε τα αρχεία ήχου στον υπολογιστή.
4η φάση: Δημιουργία Βίντεο
Για να δημιουργήσουμε το βίντεο σαρώσαμε τις ζωγραφιές των παιδιών, ώστε να μεταφερθούν κι εκείνες στον υπολογιστή και έπειτα με το πρόγραμμα Windows Movie Maker, συνδέσαμε εικόνες και ήχους φτιάχνοντας ένα ενιαίο αποτέλεσμα. Τα παιδιά χάρηκαν πολύ με τη δημιουργία τους.
5η φάση: Δραματοποίηση παραμυθιού
Μετά από τη δημιουργία του βίντεο με το παραμύθι, αποφασίσαμε να γίνουμε και οι ίδιοι ηθοποιοί και να δραματοποιήσουμε την υπόθεση. Με αυτό τον τρόπο τα παιδιά θα ερχόταν σε άμεση επαφή με τους ήρωες και την υπόθεση και θα μπορούσαν να καταλάβουν περισσότερο τα συναισθήματά τους. Φτιάξαμε διαλόγους σε συνεργασία και ξεκινήσαμε πρόβες. Με ελάχιστο εξοπλισμό και όπλο τις καλλιτεχνικές ικανότητες των παιδιών, γυρίσαμε σε βίντεο τις σκηνές του παραμυθιού και έπειτα ενώσαμε τα βίντεο, ώστε να αποτελέσουν μια ολότητα. Στο τέλος, παρουσιάσαμε την προσπάθειά μας σε άλλες τάξεις που ενδιαφερόταν, δίνοντάς τους την ευκαιρία να ευαισθητοποιηθούν κι εκείνοι σε θέματα ισότητας και αλληλεγγύης.
6η φάση: Αναπαράσταση συναισθημάτων του «Όλοι Μαζί» και δημιουργία αφίσας
Συνεχίζοντας τη διαδικασία και θέλοντας να δούμε τι κατάλαβαν τα παιδιά συγκεντρωθήκαμε όλοι μαζί σε κύκλο και ζωγραφίσαμε έναν «Όλοι Μαζί» λυπημένο και ένα χαρούμενο. Έπειτα, πήραμε τον λυπημένο και ζητήσαμε από όλους τους μαθητές να πουν μια λέξη που εξέφραζε τα συναισθήματα του στην αρχή της ιστορίας, όταν δε τον έπαιζαν. Τα παιδιά έδωσαν απαντήσεις του τύπου: μοναξιά, θλίψη, βία, λυπημένος, κοροϊδία κτλ. Σε κάθε τους απάντηση τσαλακώναμε και λίγο το χάρτινο παιδί με αποτέλεσμα, στο τέλος να έχει γίνει ένα κουβάρι. Με αυτό τον τρόπο αναπαραστήσαμε τη συναισθηματική κατάσταση του Όλοι Μαζί με ένα τρόπο εικονικό και εύκολο στην κατανόηση από μικρά παιδιά (πήραμε την ιδέα από τον εξής ιστότοπο: http://pitsinacrafts.blogspot.gr/search?updated-max=2013-03-18T10:32:00-07:00&max-results=7&start=34&by-date=false). Στη συνέχεια, ανοίξαμε το χαρτί, ωστόσο, δεν έγινε όπως πριν. Έτσι δείξαμε, ότι οι πληγές που αφήνει αυτή η συμπεριφορά σε ένα παιδί είναι αναλλοίωτες και δε γιατρεύονται εύκολα.
Τα παιδιά είχαν ξαφνιαστεί και δεν μιλούσαν πολύ. Ζητήσαμε από ένα μαθητή να γίνει ο Όλοι μαζί και αρχίσαμε να του φωνάζουμε και να τον απωθούμε με το σώμα μας. Ύστερα τον ρωτήσαμε πως ένιωσε. Η απάντησή του ήταν ότι ένιωσε άσχημα και ότι δε του άρεσε καθόλου. Με αυτές τις αναπαραστάσεις, αρχικά σε ένα άψυχο αντικείμενο και έπειτα σε ένα παιδί, καταφέραμε να δώσουμε στα παιδιά την εικόνα της βίας και των αποτελεσμάτων της.
Για να ελαφρύνουμε το κλίμα πήραμε τον χαρούμενο «Όλοι Μαζί» και κάναμε το ίδιο, λέγοντας λέξεις για τα συναισθήματα που ένιωθε μετά την αποδοχή του από την υπόλοιπη ομάδα. Όλα τα συναισθήματα που ειπώθηκαν ήταν θετικά και το παιδί που αναπαράστησε τον Όλοι Μαζί αισθάνθηκε όμορφα. Με την ολοκλήρωση της δραστηριότητας αυτής, συζητήσαμε ποια από τις δύο καταστάσεις είναι προτιμότερη και αποφασίσαμε από κοινού να ακολουθήσουμε τη δεύτερη από εδώ και στο εξής.
Στο τέλος, δημιουργήσαμε μια αφίσα με τους δύο χάρτινους φίλους μας και γράψαμε γύρω τις λέξεις που είχαν αναφέρει τα παιδιά για την κάθε περίπτωση, έχοντας ως σλόγκαν το «Όχι στη Βία – Ναι στη φιλία» (το σλόγκαν όπως και η ιδέα της αφίσας είναι από τη σελίδα: https://6nipsykeon.wordpress.com/2015/03/08).
7η φάση: Αξιολόγηση
Η τελευταία φάση της διαδικασίας αυτής ήταν η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων. Ουσιαστικά, αυτό που μας ενδιέφερε ήταν να δούμε τι αποκόμισαν τα παιδιά από την όλη διαδικασία, καθώς επίσης, και πως ένιωσαν με αυτό το διαφορετικό τρόπο διδασκαλίας. Δώσαμε, λοιπόν, στα παιδιά μία σελίδα Α4 η οποία ανέγραφε στην πάνω μεριά «Τι έμαθα από το παραμύθι του Όλοι Μαζί». Τα παιδιά καλούνταν να απαντήσουν σε αυτό. Κάποιες απαντήσεις που δόθηκαν ήταν: «Έμαθα καλούς τρόπους, έμαθα να μη δέρνω τον άλλο και να τον αγαπώ, έμαθα να μιλάω ευγενικά, έμαθα ότι όλοι μαζί μπορούμε να τα καταφέρουμε, θέλω πολλούς φίλους».
Όσον αφορά τα συναισθήματα, έγινε η αντίστοιχη διαδικασία αλλά στην σελίδα αναγραφόταν «Γράψε τα συναισθήματά σου με μια φατσούλα: αν είναι θετικά βάλε μια χαμογελαστή φατσούλα, αν είναι αρνητικά βάλε μια λυπημένη φατσούλα». Οι περισσότερες απαντήσεις ήταν χαρά και ευτυχία με χαμογελαστό πρόσωπο.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
Αισθανόμαστε την ανάγκη να εκφράσουμε τις βαθύτατες ευχαριστίες μας στη Διευθύντρια του σχολείου μας, κυρία Παπαδοπούλου Αθηνά, για την αμέριστη στήριξη και αγάπη που έδειξε στην προσπάθειά μας και για την πρόταση που μας έκανε να έρθουμε στην γιορτή αυτή και να παρουσιάσουμε το έργο μας. Ο ενθουσιασμός και η σιγουριά που έδειξε, μας έδωσαν δύναμη και κίνητρο να συνεχίσουμε με τον ίδιο ζήλο και με απόλυτη αγάπη για τα παιδιά.
ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Δεδούλη, Μ. (2002), Βιωματική μάθηση - Δυνατότητες αξιοποίησης της στο πλαίσιο της Ευέλικτης Ζώνης, Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεμάτων, 6, σσ. 145-159.
Ζαφειριάδης, Κ. (2013), Η δραματοποίηση ως μέθοδος διδασκαλίας για την ανάπτυξη του λόγου σε μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες. από Υπουργείο Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων. Περιφεριακή Δ/νση Π/μιας και Δ/μιας Εκπ/σης Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (http://www.pdeamth.gr/index.php/component/cck/?task=download&file=arxeio_iliko_sumv&id=2162, Ανάκτηση 08- 05- 2015)
Ράπτης, Δ. (2008), Η παιδαγωγική και η διδακτική σημασία των λαϊκών αφηγήσεων στη σύγχρονη μαθησιακή διαδικασία, από Pedagogy. Theory & Praxis (Online Journal: http://www.pedagogy.gr/index.php/journal/article/view/18/pdf, Ανάκτηση 07- 05- 2015)
Σταύρου, Α. (2012), Η λαϊκή λογοτεχνία και η συμβολή της στην αγωγή και εκπαίδευση των παιδιών με αναπηρία και με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, από Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών (ΕΑΔΔ) (http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/28463#page/16/mode/2up, Ανάκτηση 07-05-2015)
