H διχοτόμηση της Κύπρου μέσα από την ποίηση του Κυριάκου Χαραλαμπίδη
Ελευθερία Καλούδη, Γιώργος Αναγνωστόπουλος
(ΠΕ70 ΔΑΣΚΑΛΩΝ - elkaloudi@yahoo.gr, ΠΕ70 ΔΑΣΚΑΛΩΝ - anagno08@gmail.com )
43ο Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Το πρόγραμμα «Ποίηση: μια παγκόσμια γλώσσα» υλοποιήθηκε από την Στ’ Τάξη του 43ου Δημοτικού Σχολείου Ηρακλείου. Στόχος ήταν η εξοικείωση των μαθητών με το συγκεκριμένο λογοτεχνικό είδος, η γνωριμία τους με μεγάλους ποιητές, Έλληνες και ξένους και το έργο τους. Στην εισήγησή μας θα παρουσιάσουμε ένα τμήμα του προγράμματος που αφορά στο έργο του Κύπριου ποιητή Κυριάκου Χαραλαμπίδη και πώς, μέσω αυτού, οι μαθητές μας γνώρισαν την ιστορία της Κύπρου και το δράμα της διχοτόμησης του νησιού μετά την τουρκική εισβολή.
Αφόρμηση στάθηκε το ποίημα του Κύπριου ποιητή Κυριάκου Χαραλαμπίδη «Άρδανα ΙΙ» το οποίο οι μαθητές προσέγγισαν με τη μέθοδο Perkins (artful thinking). Στη συνέχεια ήρθαν σε επαφή με άλλα ποιήματά του ενώ συνομίλησαν με τον ποιητή μέσω skype. H εργασία στους καταχωρήθηκε σε μια ιστοσελίδα την οποία και υπέβαλαν στο διαγωνισμό «Κύπρος 1974-2014 Δεν ξεχνώ, διεκδικώ, δημιουργώ», υπό την αιγίδα του ελληνικού Υπουργείου Παιδείας σε συνεργασία με το Σπίτι της Κύπρου.
ποίηση, μια παγκόσμια γλώσσα from kotzortzoglou
ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ
Ποίηση, Κύπρος, Κυριάκος Χαραλαμπίδης
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Κάθε έργο τέχνης είναι κατ΄ αρχήν έργο του δημιουργού του και της εποχής του. Γεννήθηκε σε μια συγκεκριμένη εποχή κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες γενικότερες (πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές) και ειδικότερες (συναισθηματική κατάσταση του καλλιτέχνη, η απόσταση χρονική ή τοπική από το θέμα του και την έμπνευσή του κλπ).
Πέρα από τα παραπάνω όμως στην ερμηνεία του εμπλέκεται ενεργά ο αποδέκτης του, η δική του συναισθηματική ή άλλη κατάσταση και η εποχή στην οποία ζει και δημιουργεί ο ίδιος. Εάν δε το έργο αποτελεί έκθεμα σε κάποιο μουσείο σημαντικό ρόλο έχει η θέση του, ο τρόπος παρουσίασής του καθώς και τα έργα που εκτίθενται γύρω από αυτό. Τέλος, σημαντικές είναι οι συνθήκες που επικρατούν την ημέρα της επίσκεψης. Για παράδειγμα η Guernica του Picasso αποκτά τελείως διαφορετική διάσταση ιδωμένη μέσα από τα μάτια ενός βετεράνου του πολέμου, μιας νοικοκυράς, ενός τουρίστα, ενός μαθητή του νηπιαγωγείου που το έχει επισκεφθεί με την τάξη του. Από διαφορετική άποψη θα το δει κάποιος που γνωρίζει το έργο και το ιστορικό περικείμενο της εποχής του και από άλλη κάποιος που το βλέπει για πρώτη φορά χωρίς να δεσμεύεται από ένα γνωστικό υπόβαθρο, τόσο για το συγκεκριμένο έργο, όσο και για τον ίδιο τον δημιουργό του. Τέλος, είναι δυνατόν να επηρεάσει τον θεατή η συγκεκριμένη συναισθηματική ή σωματική κατάσταση στην οποία βρίσκεται κατά την ημέρα και ώρα της επαφής του με το έργο. Διαφορετικά θα το δει και θα το ερμηνεύσει αν είναι ευδιάθετος, αν οι συνθήκες την ημέρα της επίσκεψής του στο μουσείο είναι ιδανικές, αν έχει στη διάθεσή του όσο χρόνο χρειάζεται για να του αφιερώσει και διαφορετικά αν κάτι τον απασχολεί, αν συνάντησε μια φοβερή ουρά στο ταμείο του μουσείου, αν δεσμεύεται από τον χρόνο που του διαθέτει το group με το οποίο έχει επισκεφθεί το μουσείο, αν οι επισκέπτες τη συγκεκριμένη μέρα είναι τόσοι πολλοί που δυσκολεύουν τη συγκέντρωσή του. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει με όλες τις μορφές της τέχνης. Είτε πρόκειται για εικαστικό, λογοτεχνικό, μουσικό, κινηματογραφικό ή άλλο έργο τέχνης η ερμηνεία του μοιάζει να είναι η συνισταμένη τεσσάρων παραμέτρων: του δημιουργού, των ιδιαίτερων συνθηκών της εποχής κατά την οποία δημιουργήθηκε, του αποδέκτη του και των συνθηκών που επικρατούν στην εποχή του τελευταίου.
Η ΠΟΙΗΣΗ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
Η διδασκαλία της ποίησης στο σχολείο συχνά ήταν παραγκωνισμένη στα παλιότερα αναλυτικά προγράμματα ή διδασκόταν με υπερβολική προσήλωση σε γραμματολογικά ή πραγματολογικά στοιχεία και μια εμμονή στο διδακτισμό τόσο που να αποτελεί για τους μαθητές ένα διόλου ελκυστικό αντικείμενο, δύσκολο ή ελιτίστικο. Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια η τάση στα αναλυτικά προγράμματα φαίνεται να αλλάζει, κυρίως στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, ενώ οι εκπαιδευτικοί μοιάζουν ολοένα και πιο σίγουροι, πιο τολμηροί στην ενασχόλησή τους με την ποίηση.
Η αναγκαιότητα της ποίησης αναγνωρίζεται καθώς αποτελεί το όχημα για το χτίσιμο της κοινότητας της τάξης, προάγει το λογοτεχνικό αλφαβητισμό και τη διαπολιτισμικότητα, ενισχύει τη συναισθηματική ανθεκτικότητα των μαθητών. Η συμβολική γλώσσα της ποίησης βοηθά τα παιδιά να μοιραστούν εμπειρίες, σκέψεις, επιθυμίες ή να εξωτερικεύσουν συναισθήματα συχνά οδυνηρά ή δύσκολα διαχειρίσιμα με διαφορετικό τρόπο. Ο ρυθμός και η μουσικότητα της ποιητικής γλώσσας καθιστούν εύκολη την προσέγγισή της ακόμη και από μαθητές που δυσκολεύονται στο γλωσσικό μάθημα. Αν δε ο ρυθμός αυτός χρησιμοποιηθεί ώστε να εκφραστεί από τους μαθητές με έναν πιο κιναισθητικό τρόπο, τότε τα αποτελέσματα είναι ακόμη πιο εντυπωσιακά. Πέρα από αυτό η διδασκαλία ενός ποιήματος μπορεί πιο εύκολα να κινητοποιήσει έναν απρόθυμο μαθητή να ασχοληθεί από ότι ένα λογοτεχνικό κείμενο, να ενισχύσει το ενδιαφέρον του και τελικά να τονώσει την αυτοεκτίμησή του και να ισχυροποιήσει τη θέση του στην ομάδα των συνομηλίκων του.
Κλείνοντας θα λέγαμε πως σε ένα σχολείο προσανατολισμένο κυρίως σε γνωστικά οφέλη η ποίηση μας προσφέρει μια διαφορετική ματιά. Όπως λέει ο William Butler Yeats η ποίηση είναι «αίμα, φαντασία, διάνοια που περπατούν χέρι χέρι… μας βοηθά να γευτούμε, να αγγίξουμε, να δούμε και να αφουγκραστούμε τον κόσμο, να ξεφύγουμε από τη δεσμευτική, γνωσιακή κατάσταση του νου και της λογικής».
ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ
Το πρόγραμμα που υλοποιήθηκε από τα δύο τμήματα της Στ’ Τάξης του 43ου Δημοτικού Σχολείου Ηρακλείου είχε τίτλο «Ποίηση: μια παγκόσμια γλώσσα». Ένα τμήμα του θα παρουσιάσουμε στην εργασία μας.
Ο σκοπός τoυ συγκεκριμένου προγράμματος ήταν από τη μια μεριά να έρθουν οι μαθητές σε επαφή με την ποίηση ως λογοτεχνικό είδος και από την άλλη να γνωρίσουν την ιστορία της Κύπρου από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας εστιάζοντας κυρίως στο κομμάτι εκείνο της διχοτόμησης του νησιού και της τουρκικής εισβολής του 1974.
Οι στόχοι ήταν:
· Να εξοικειωθούν οι μαθητές με την ποίηση.
· Να προβληματιστούν για το κατά πόσο η λογοτεχνία και η ποίηση μπορούν να αποτελέσουν αξιόπιστες πηγές Ιστορίας.
· Να ασκηθούν στη συνεργασία και την αυτοοργάνωση.
· Να εκφραστούν και να αποκτήσουν δεξιότητες στην παρουσίαση των εργασιών τους.
· Να ενισχύσουν την αυτοεκτίμησή τους.
Οι μέθοδοι που εφαρμόστηκαν κατά τη διάρκεια του προγράμματος ήταν κυρίως μαθητοκεντρικές με τους δασκάλους να έχουν ρόλο συντονιστών (ομαδοσυνεργατική, ανακαλυπτική, διερευνητική). Κάποιες φορές ο ρόλος των εκπαιδευτικών ήταν καθοδηγητικός καθώς οι μαθητές καλούνταν να καταλήξουν στα δικά τους συμπεράσματα ακολουθώντας τα ίχνη μιας σχεδιασμένης ιστοεξερεύνησης. Τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν ήταν εκτός από τα ποιήματα του Κυριάκου Χαραλαμπίδη («Άρδανα ΙΙ», «Γλυκό του κουταλιού», «Στα στέφανα της κόρης του», «Παιδί με μια φωτογραφία»), ήταν λογοτεχνικά κείμενα, δημοσιογραφικά κείμενα της εποχής, μαρτυρίες από ντοκιμαντέρ, φωτογραφίες καθώς και η ιστοσελίδα του ΟΗΕ για την Κύπρο.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΗΣ
Η ενασχόληση με την ποίηση είχε ως επίκεντρο τα ποιήματα του Κύπριου ποιητή, Κυριάκου Χαραλαμπίδη, απαλλαγμένα από πραγματολογικές και γραμματικές αναλύσεις που τα αφυδατώνουν από την ένταση και το συναίσθημα και τα καθιστούν ένα άνευρο διδακτικό αντικείμενο. Με δεδομένο πως το ποίημα είναι ένα έργο τέχνης και ως τέτοιο δεν έχει μία μόνο ερμηνεία επιλέχτηκε η προσέγγισή του από τους μαθητές μέσα από τη μέθοδο Perkins που επιτρέπει την πολύπλευρη προσέγγιση του έργου και καθιστά το θεατή- ακροατή ενεργό στην ερμηνεία του.
Ως αφόρμηση στάθηκε η γνωριμία των μαθητών με το ποίημα «Άρδανα ΙΙ». Οι μαθητές άκουσαν το ποίημα σε απαγγελία του ίδιου του ποιητή από το Youtube. Έγραψαν τα ερωτήματα που τους γεννήθηκαν σε χαρτάκια σημειώσεων και τα κόλλησαν στον τοίχο. Με βάση τα ερωτήματα αυτά διατύπωσαν υποθέσεις για το ποίημα. Όλοι επικεντρώθηκαν στο πρόβλημα των προσφύγων. Οι περισσότεροι υπέθεσαν πως το ποίημα αναφέρεται στη Μικρασιατική καταστροφή την οποία διδάσκονται στην Ιστορία γι’ αυτό και αποτελεί πιο οικείο θέμα. Ωστόσο κάποιοι γνώριζαν για την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο και υπήρξε μεταξύ τους μια ενδιαφέρουσα ανταλλαγή απόψεων.
Στη συνέχεια διατύπωσαν υποθέσεις για τον ποιητή και έφτιαξαν μια λίστα με ερωτήσεις που θα του έθεταν, αν είχαν την ευκαιρία. Αποφασίσαμε ότι το θέμα της Κύπρου μας ενδιαφέρει και επιδιώξαμε να μάθουμε περισσότερα. Χωρισμένοι σε ομάδες εργασίας, οι μαθητές ασχολήθηκαν με διαφορετικές περιόδους της Ιστορίας της Κύπρου, τις οποίες παρουσίασαν στους συμμαθητές τους. Με την ολοκλήρωση των παρουσιάσεων είχαμε όλοι μια σαφή εικόνα της ιστοριογραμμής της πορείας της Κύπρου στους αιώνες, της κοινής πολιτιστικής και γλωσσικής μας κληρονομιάς, της σχέσης της Κύπρου με την Κρήτη, από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας, της σημασίας της γεωπολιτικής θέσης της Κύπρου που καθόρισε την Ιστορία της. Σταθήκαμε ιδιαίτερα στην εποχή της Αγγλοκρατίας και της εισβολής των Τούρκων το 1974. Οι μαθητές προσπάθησαν, κάνοντας αναγωγές τόσο στην Ιστορία που έχουν διδαχτεί ως τώρα όσο και τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες που βιώνουν σήμερα, να κατανοήσουν και ερμηνεύσουν τους λόγους που οδήγησαν στη διχοτόμηση της Κύπρου. Συζήτησαν για τον ρόλο της δικτατορίας της Ελλάδας, των ξένων δυνάμεων, τον τρόπο που η ίδια η Τουρκία παρουσίασε την εισβολή ως μια ειρηνευτική παρέμβαση ώστε να αποφευχθεί το χάος και η αναρχία. Ασχολήθηκαν με το θέμα των προσφύγων και του εποικισμού μέσα από τα ποιήματα: «Το γλυκό του κουταλιού», «Στα στέφανα της κόρης του» και «Παιδί με μια φωτογραφία».
Γνώρισαν τον ποιητή Κυριάκο Χαραλαμπίδη αρχικά μέσα από το διαδίκτυο και τις πληροφορίες που συγκέντρωσαν γι’ αυτόν. Στη συνέχεια είχαν την ευκαιρία μέσω μιας συνάντησής τους στo Skype, να τον γνωρίσουν ζωντανά και να του εκφράσουν τις απορίες τους. Η εμπειρία τους αυτή στάθηκε καθοριστική καθώς τη θεώρησαν ένα «ζωντανό μάθημα Ιστορίας». Το γεγονός πως ο ποιητής έγραψε για εμπειρίες που βίωσε ο ίδιος ή οι δικοί του άνθρωποι, το ότι ήταν ήδη αρκετά μεγάλος κατά την εισβολή ώστε η μαρτυρία και οι αναμνήσεις του να έχουν μεγαλύτερη βαρύτητα και αξιοπιστία καθώς και ότι δεν είδαν από μέρους του κανένα μίσος για την τουρκοκυπριακή πλευρά και τους εποίκους ήταν για τα παιδιά μια σημαντική αποκάλυψη. Συζήτησαν μαζί του για τους τρόπους διεκδίκησης, για τη δύναμη της διπλωματίας και των διαπραγματεύσεων, πρότειναν λύσεις. Διαπίστωσαν πως η συναισθηματική φόρτιση που διακατείχε ήδη αρκετούς από αυτούς, θολώνει την ορθή κρίση και δεν οδηγεί πάντα σε σωστές αποφάσεις και βιώσιμες λύσεις ενώ ευνοεί τις γενικεύσεις και τη δημιουργία στερεοτύπων για την «αντίπαλη πλευρά» που διαιωνίζουν τις διαφορές και δυσχεραίνουν την εξεύρεση λύσης.
Αφού είδαν και συζήτησαν το θέμα της Κύπρου από πολιτική, οικονομική, γεωπολιτική και πολιτιστική άποψη διεξήχθησαν στην τάξη δύο δημοψηφίσματα. Στο πρώτο οι μαθητές έπρεπε να ψηφίσουν αν η Κύπρος θα έπρεπε να προσαρτηθεί στην Τουρκία ή στην Ελλάδα, όπου όλοι ψήφισαν υπέρ της δεύτερης θέσης. Στο επόμενο το δίλημμα που τους τέθηκε ήταν αν η Κύπρος θα έπρεπε να προσαρτηθεί στην Ελλάδα ή να παραμείνει ανεξάρτητη. Η συντριπτική πλειοψηφία (97%) ψήφισε υπέρ της ανεξαρτησίας. Κατά τη διάρκεια της παραπάνω διαδικασίας οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν από κοντά τις δημοκρατικές διαδικασίες, να ασκηθούν προφορικά αλλά και γραπτά στον επιχειρηματικό λόγο, να αποκτήσουν δεξιότητες επικοινωνίας, να σέβονται τον συνομιλητή τους, να μην επαναλαμβάνουν ερωτήσεις που έχουν απαντηθεί, να τηρούν τη σειρά και τον χρόνο που τους διατίθενται για να αναπτύξουν την επιχειρηματολογία τους, να είναι ανεκτικοί απέναντι στις διαφορετικές απόψεις χωρίς να είναι υποχωρητικοί όσον αφορά τις τις διεκδικήσεις τους.
Στη συνέχεια παρακολούθησαν το ντοκιμαντέρ που γύρισε για την ΕΡΤ η Μελίνα Μερκούρη έναν χρόνο μετά την εισβολή, ενημερώθηκαν από την επίσημη ιστοσελίδα του ΟΗΕ για τις ενέργειες που έχουν γίνει όλα αυτά τα χρόνια τόσο όσον αφορά το κυπριακό ζήτημα όσο και εκείνο των αγνοούμενων και αποφάσισαν να γράψουν μια επιστολή προς τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών. Σημαντικό είναι πως είδαν το θέμα σφαιρικά και όχι μόνο από τη μία ή την άλλη πλευρά ώστε να έχουν μια πιο σαφή εικόνα τόσο της κατάστασης όσο και των προτάσεων ή των διεκδικήσεών τους.
Η ενασχόλησή τους με τα ποιήματα είχε ως αποτέλεσμα την παραγωγή εικαστικών έργων, τρισδιάστατων κατασκευών, αφισών, οπτικοποιήσεων και δραματοποιήσεων, γραπτών κειμένων, παραμυθιών, ποιημάτων , μονολόγων κλπ.
Όλο το υλικό που παρήγαγαν οι μαθητές μας χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή μιας ιστοσελίδας με ενημερωτικό χαρακτήρα για το θέμα της Κύπρου.
Τόσο η συγκεκριμένη ιστοσελίδα όσο και ένα από τα σκίτσα των παιδιών, συμμετείχε και βραβεύτηκε από το Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα/διαγωνισμό της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Σερρών (υπό την αιγίδα του ελληνικού γραφείου του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων της Ελλάδας) σε συνεργασία με το Σπίτι της Κύπρου (Μορφωτικό Γραφείο της Πρεσβείας της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ελλάδα (υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου) με θέμα «Κύπρος: 1974-2014, 40 χρόνια Δεν ξεχνώ, διεκδικώ, δημιουργώ…
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Τόσο η συγκεκριμένη εργασία όσο και το ευρύτερο πρόγραμμα στο οποίο αυτή εντάσσεται θεωρούμε πως είχε πολλαπλά οφέλη για τους μαθητές μας. Μέσα από αυτό έμαθαν να αγαπούν την ποίηση, να αποδέχονται και να δείχνουν ενδιαφέρον για τις διαφορετικές ερμηνείες της, να εκφράζονται μέσα από αυτήν αλλά και να δημιουργούν τα δικά τους έργα. Έμαθαν να λειτουργούν συνεργατικά, να οργανώνουν οι ίδιοι τις ομάδες και τις δραστηριότητές τους, να καταμερίζουν την εργασία τους και να αξιοποιούν τη διαφορετικότητά τους και τα ταλέντα τους τόσο κατά τη διάρκεια της εργασίας όσο και κατά την παρουσίασή τους. Αξιοσημείωτη είναι η αλλαγή της στάσης τους απέναντι στην ποίηση και η ενίσχυση της φαντασίας και της δημιουργικότητάς τους.
Διαπίστωσαν πως η λογοτεχνία και η ποίηση μπορούν υπό προϋποθέσεις να αποτελέσουν ιστορικές πηγές. Ωστόσο δεν μπορούν να στηρίζονται μόνο σ’ αυτές αλλά να συμβουλεύονται περισσότερες πηγές και να εξετάζουν από διαφορετικές πλευρές ένα θέμα προτού καταλήξουν στις απόψεις τους. Δοκίμασαν να μπουν στη θέση του άλλου, ενίσχυσαν την ενσυναίσθησή τους και είδαν πόσο μπορεί αυτό να τους αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν τα πράγματα, όχι μόνο στην καθημερινότητά τους αλλά και όταν αφορά πολιτικά, κοινωνικά ή οικονομικά θέματα.
Η επαφή τους με τον ίδιο τον ποιητή ήταν ένα σπουδαίο μάθημα. Δεδομένου ότι δε σταμάτησε στην διαδικτυακή τους συνάντηση αλλά συνεχίστηκε με την ανταλλαγή ηλεκτρονικών μηνυμάτων οι μαθητές μπόρεσαν να δουν τον ποιητή όχι σαν κάτι μακρινό και απρόσιτο αλλά σαν έναν άνθρωπο απλό, ταπεινό που έχει μεν την ικανότητα αλλά και με πολλή δουλειά καταφέρνει να «υποτάσσει» τις λέξεις. Ο θαυμασμός τους υπήρξε για αρκετούς το κίνητρο να δοκιμάσουν να γράψουν τα δικά τους ποιήματα κάτι που όπως διαπιστώσαμε λειτούργησε λυτρωτικά για την έκφραση αρνητικών συναισθημάτων όπως ο θυμός ή η ακατανόητη θλίψη και η κυκλοθυμικότητα της εφηβείας.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
Ένα μεγάλο «ευχαριστώ» οφείλουμε στον ποιητή Κυριάκο Χαραλαμπίδη για την εμπιστοσύνη και τη γενναιοδωρία με την οποία αγκάλιασε εμάς και τους μαθητές μας.
ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Βιβλιογραφία
1. Αγγελάκος, Κ.Κόκκινος, Γ. (2004). Η διαθεματικότητα στο σύγχρονο σχολείο και η διδασκαλία της Ιστορίας με τη χρήση πηγών. Εκδόσεις Μεταίχμιο. Αθήνα.
2. Κόκκος, Α. & Συνεργάτες, (2011). Εκπαίδευση μέσα από τις τέχνες., Εκδόσεις Μεταίχμιο. Αθήνα.
3. Χαραλαμπίδης, Κ. (2010). Λευκωσία, μια πόλη στη Λογοτεχνία. Εκδόσεις Μεταίχμιο. Αθήνα.
4. Cappella, D. & Wormser, B.(2004). A surge of language, Teaching poetry day by day, Heinemann, Portstmouth
5. Perkins, D., (1994). The Intelligent Eye: learning to think by looking at Art, The Getty Education Institute for the Arts, Los Angeles, California.
6. Koch, K. (1990). Rose, where did you get that red?, Teaching great poetry to children Vintage books, A division of Random House, Inc., New York
Δικτυογραφία
