Μια αγκαλιά για τα παιδιά Ρομά

Μια αγκαλιά για τα παιδιά Ρομά

Σεβασμός και αποδοχή των παιδιών Ρομά στο νηπιαγωγείο

Πετρούλα Ματζαρίδου 
(ΠΕ60 ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ - petriliana@hotmail.gr)
3ο Νηπιαγωγείο Νέας Αλικαρνασσού  

ΠΕΡΙΛΗΨΗ


H κατανόηση, ο σεβασμός και η αποδοχή της διαφορετικότητας με την ανάπτυξη θετικών στάσεων και συμπεριφορών κρίθηκε αναγκαία για την ομαλή ένταξη των παιδιών Ρομά που φοιτούν στο 3ο Νηπιαγωγείο Νέας Αλικαρνασσού. Η δημιουργία περιβάλλοντος στη σχολική τάξη στο οποίο τα παιδιά Ρομά και οι γονείς τους να αισθάνονται ασφάλεια και ισοτιμία και ότι το σχολείο λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες τους, έφερε στο προσκήνιο την οργάνωση και υλοποίηση του καινοτόμου προγράμματος “Μια αγκαλιά για τα παιδιά Ρομά”. Μέσω της βιωματικής-διαθεματικής προσέγγισης οργανώθηκαν δραστηριότητες για την ανάπτυξη και εδραίωση σχέσεων συνεργασίας και επικοινωνίας μεταξύ των νηπίων και των γονέων τους που προέρχονται από διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο, την ανάπτυξη ενσυναίσθησης και το σεβασμό στις απόψεις ,τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες των συμμαθητών τους, την καταπολέμηση προκαταλήψεων και την εξάλειψη του ρατσισμού και των διακρίσεων, την ανακάλυψη των πλεονεκτημάτων της διαφορετικότητας και την ενθάρρυνση προβολής της ταυτότητας , της γλώσσας και του πολιτισμού των παιδιών Ρομά.

Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε κατά το σχολικό έτος 2014-15 με διάρκεια 4 μηνών. Συμμετείχε ένα μεικτό τμήμα με συνολικό αριθμό 18 παιδιών υπό την καθοδήγηση 1 εκπαιδευτικού.


ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ  

Ρομά, διαπολιτισμική εκπαίδευση, διαφορετικότητα, εξάλειψη προκαταλήψεων, συνεργασία, αποδοχή

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο πολιτισμός των Ρομά είναι γεμάτος παραδόσεις, συνήθειες, με ιδιαίτερες πεποιθήσεις και αρχές. Είναι κατά βάση νομαδικός λαός με ινδική καταγωγή και η πρώτη ιστορική αναφορά γίνεται από τον Ηρόδοτο. Η γλώσσα ρομανί είναι μια ινδοευρωπαϊκή γλώσσα, που συγγενεύει με διάφορες διαλέκτους της Ινδίας. Η απουσία γραπτής γλώσσας δημιουργεί δυσκολία στην καταγραφή του γλωσσικού ιδιώματος.
Η ονομασία Ρομά σημαίνει στη γλώσσα τους, άντρας – άνθρωπος, ενώ είναι γνωστοί και ως τσιγγάνοι ή αθίγγανοι. Πιστεύεται ότι μετανάστευσαν από την Ινδία γύρω στο 1.000 μ.Χ., έφτασαν μέχρι την Ευρώπη και αργότερα στην Αμερική. Ο πληθυσμός τους κυμαίνεται μεταξύ 12 εκ. παγκοσμίως, από τους οποίους 8 με 10 εκ. είναι στην Ευρώπη και 120-250 χιλιάδες στη χώρα μας. Στην Ελλάδα διακρίνουμε δύο ομάδες Ρομά, τους μετακινούμενους ή νομάδες και τους εγκατεστημένους που κατοικούν σε καταυλισμούς ή συνοικίες κοντά σε μεγάλες πόλεις. Ασχολούνται κυρίως με το εμπόριο και τη μουσική. Η καταγωγή και η μακρινή διαδρομή τους διαφαίνεται στη σημαία τους, όπου το κύριο χαρακτηριστικό της είναι το δεκαεξάκτινο τσάκρα, που συμβολίζει τη φωτιά, ενώ τα χρώματα μπλε και πράσινο συμβολίζουν τον ουρανό και τη γη αντίστοιχα. Κατοχυρώθηκε ως το διεθνές τους σύμβολο στις 8 Απριλίου το 1971 στο Λονδίνο και αυτή η μέρα θεσμοθετήθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα Ρομά και ύμνος τους είναι το τραγούδι «Gelem, Gelem» . Η σημαντικότερή τους γιορτή είναι η γιορτή της άνοιξης «Εντερλέζι».
Μεγάλοι δημιουργοί εμπνεύστηκαν από την τσιγγάνικη παράδοση όπως ο Λιστ, ο Μπετόβεν, ο Σούμπερτ, ο Προσπέρ Μεριμέ, ο Παπαδιαμάντης, ο Παλαμάς κ. α. Επίσης η αγάπη τους για τις τέχνες και ιδιαίτερα για τη μουσική και το χορό διαφαίνεται από πολλούς διάσημους Ρομά καλλιτέχνες, Τσάρλι Τσάπλιν, Χατζής, Σαλέας, Πάκο ντε Λουτσία κ. α.
Όσον αφορά τη σχολική εκπαίδευσή τους γίνονται πολλές προσπάθειες για την ομαλή ένταξή τους στο σχολείο προσαρμοσμένες στις ανάγκες, αξίες και συνήθειες της δικής τους κοινωνίας.

ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ

Ως προς το γνωστικό αντικείμενο
-Κατανόηση , σεβασμός και αποδοχή της διαφορετικότητας των παιδιών Ρομά με την ανάπτυξη θετικών στάσεων και συμπεριφορών
-Καταπολέμηση προκαταλήψεων και εξάλειψη του ρατσισμού και των διακρίσεων
-Ανάπτυξη ενσυναίσθησης και σεβασμού στις ανάγκες και τα δικαιώματα των άλλων
-Εδραίωση σχέσεων επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ των παιδιών που προέρχονται από διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο και των γονέων τους.
-Δημιουργία περιβάλλοντος στη σχολική τάξη στο οποίο τα παιδιά Ρομά και οι γονείς τους να αισθάνονται ασφάλεια και ισοτιμία και να βιώσουν ότι το σχολείο λαμβάνει υπόψη της ανάγκες τους.
- Ανακάλυψη των πλεονεκτημάτων της διαφορετικότητας
- Ενθάρρυνση προβολής της ταυτότητας , της γλώσσας και του πολιτισμό των παιδιών Ρομά.
Ως προς μαθησιακή διαδικασία
-Απόκτηση δεξιοτήτων άντλησης, συλλογής, οργάνωσης, ανάλυσης, και επεξεργασίας δεδομένων
- Κατάκτηση και αφομοίωση με δημιουργικό τρόπο
-Λήψη πρωτοβουλιών και αποφάσεων
-Απόκτηση κριτικής σκέψης
-Επίλυση καταστάσεων προβληματισμού
-Καλλιέργεια και ανάπτυξη κοινωνικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων
-Κατανόηση της αξίας της ομαδικής εργασίας και της συνεργατικής μάθησης
-Σεβασμός στις ιδέες και απόψεις των άλλων
-Ανάπτυξη και έκφραση συναισθημάτων και ιδεών
Ως προς τη χρήση νέων τεχνολογιών
-Να αποκτήσουν θετική στάση ως προς τη χρήση νέων τεχνολογιών
-Να εξοικειωθούν με την χρήση του υπολογιστή, ως εργαλείο ανακάλυψης και διερεύνησης.
-Αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών ως εργαλείο δημιουργίας και έκφρασης
-Απόκτηση ευχέρειας με λογισμικά
-Εκμάθηση αναζήτησης με ασφάλεια πληροφοριών στο διαδίκτυο,
-Κατανόηση της αξίας και των δυνατοτήτων που παρέχουν οι νέες τεχνολογίες στη διαδικασία της μάθησης
ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ–ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕ ΑΠΣ ΚΑΙ ΔΕΠΠΣ
Η διαθεματικότητα με την οποία προσεγγίστηκε το παρόν πρόγραμμα το καθιστά απόλυτα συμβατό με το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (ΔΕΠΠΣ) και το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών (ΑΠΣ) για το νηπιαγωγείο, καθώς αναπτύσσει δράσεις από όλα τα διδακτικά αντικείμενα: γλώσσα, μαθηματικά, μελέτη περιβάλλοντος, δημιουργία και έκφραση, προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη, φυσική αγωγή, Τ.Π.Ε.
Επιδίωξη του σχεδιασμού του προγράμματος είναι η δημιουργία ενός κατάλληλα διαμορφωμένου μαθησιακού περιβάλλοντος που εμπλέκει όλες τις γνωστικές περιοχές και δίνει τη δυνατότητα αξιοποίησης των αναγκών, των ενδιαφερόντων ,των πρότερων γνώσεων, καθώς και των κλίσεων των παιδιών, για να αναπτύξουν δεξιότητες, ικανότητες, στάσεις και αξίες μέσω της βιωματικής, ενεργητικής μάθησης. Ακόμη επιδιώκει την ενίσχυση της αλληλεπίδρασης και της συνεργασίας των παιδιών καθώς και την οικοδόμηση της γνώσης, μέσω της αυτενέργειας, τη συμμετοχή σε συλλογικές πειραματικές αποκαλυπτικές δράσεις μέσω της προσωπικής εμπλοκής, της προάσπισης της εξερεύνησης, αναζήτησης, αιτιολόγησης, κριτικής σκέψης, λήψη αποφάσεων και επίλυσης καταστάσεων προβληματισμού.
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ
Κατά την υλοποίηση του συγκεκριμένου προγράμματος η μέθοδος προσέγγισης η οποία εφαρμόστηκε ήταν η μέθοδος project, την οποία διέπουν οι σύγχρονες παιδαγωγικές αρχές της διαθεματικότητας, της βιωματικότητας και της διερευνητικής μάθησης. Για την επίτευξη των στόχων αξιοποιήθηκαν τεχνικές όπως ανίχνευση πρότερων γνώσεων, καταιγισμός ιδεών και προτάσεων, καταγραφή απόψεων σε εννοιολογικούς χάρτες και λίστες, διερεύνηση και επεξεργασία θεμάτων μέσα από την έρευνα και την ανακάλυψη, ενθάρρυνση ανάληψης πρωτοβουλιών, καλλιέργεια κριτικής σκέψης και προβληματισμού, ανάπτυξη διαλόγου, ομαδοσυνεργατική εργασία και αλληλεπίδραση, δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης, συνεργασίας αποδοχής και ενθάρρυνσης.
ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ
Ο εκπαιδευτικός διευκολύνει και συντονίζει τη μαθησιακή διαδικασία με την οργάνωση δραστηριοτήτων, ώστε η γνώση να επέρχεται μέσω της διερεύνησης και της ενεργητικής συμμετοχής των παιδιών, λαμβάνοντας υπόψη το κοινωνικό, ηθικό και μορφωτικό περιβάλλον των νηπίων. Συμβάλλει στη δημιουργία κλίματος αποδοχής και ίσων ευκαιριών, προσαρμοσμένο στις ανάγκες και ιδιαιτερότητες των παιδιών με απόλυτο σεβασμό στο ρυθμό ανάπτυξης και μάθησης. Είναι συντονιστής και καθοδηγητής της μαθησιακής διαδικασίας συμβουλεύοντας και υποστηρίζοντας, ώστε να υπάρχει συνοχή και συνέχεια στην αναζήτηση, οικοδόμηση και κατάκτηση της γνώσης, ενθαρρύνοντας τη συνεργασία, τη συμμετοχή, την επικοινωνία και την αλληλεπίδραση όλων των παιδιών.
Είναι παρατηρητής και ανατροφοδότης, αναπροσαρμόζοντας το πρόγραμμα με τα κατάλληλα ερεθίσματα και προϋποθέσεις, ώστε να κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον και τα κίνητρα των παιδιών.


ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΕΩΝ

Ένα μεγάλο μέρος του προγράμματος αφιερώθηκε σε θεματικές που κρίθηκαν αναγκαίες για τη σωστή και ουσιαστική πραγματοποίησή του, όπως ο εαυτός μου, οι συμμαθητές μου, η συνεργασία, η φιλία, η διαφορετικότητα και τα συναισθήματα.
Πολύ βασικό για τον πρώτο μήνα ήταν να γνωρίσουν τα νήπια τον εαυτό τους και να προβάλλουν στην ομάδα την προσωπικότητά τους ,τα χαρακτηριστικά και τα συναισθήματά τους, ενισχύοντας την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση τους.
Το όνομα μου
Με το ποίημα «Την μπάλα μου πετώ, το όνομά μου θα το πω» αρχίζει η παρουσίαση των ονομάτων των παιδιών. Ακολουθεί η γραφή του ονόματος, η διακόσμηση του αρχικού γράμματος, και η αναγνώριση του κάθε ονόματος ανάμεσα από τα ονόματα όλων των παιδιών.
Ο εαυτός μου
Το κάθε παιδί περιγράφει τον εαυτό του στους συμμαθητές του λέγοντας: «Τη φωτογραφία μου κρατώ και για μένα σας μιλώ». Ανακαλύπτει τα ενδιαφέροντα και τις προτιμήσεις του και τις αποτυπώνει στο χαρτί, δημιουργώντας το παζλ του εαυτού του. Το τελικό στάδιο περιλαμβάνει τη δημιουργία ταυτότητας και την έκθεση ζωγραφικής με θέμα «ο εαυτός μου».
Γνωρίζω τα παιδιά της τάξης μου – Συνεργασία
Η γνωριμία του κάθε παιδιού με τους συμμαθητές του, του δίνει τη δυνατότητα της εξοικείωσης με την έννοια της ομάδας και την προάσπιση της σωστής λειτουργίας της, ώστε να βιώσουν όλα τα παιδιά τα πλεονεκτήματα της επικοινωνίας και της συνεργασίας.
Οι δραστηριότητες που έλαβαν χώρα ήταν κυρίως παιχνίδια γνωριμίας και ρόλων όπως:
-«Ο καθρέφτης» όπου τα παιδιά σε ζευγάρια μιμούνται τις κινήσεις που κάνει το ταίρι τους σαν να έβλεπαν το είδωλό τους στον καθρέφτη.
-«Το τρενάκι της τάξης μας» όπου αρχηγός του τρένου κάνει διάφορες κινήσεις και τα παιδιά- βαγόνια ακολουθούν τις εντολές του. Το παιχνίδι τελειώνει όταν γίνουν όλοι αρχηγοί.
-«Τη φωτογραφία σου κρατώ σαν και σένα θα γίνω». Το κάθε παιδί αναγνωρίζει και γράφει τα χαρακτηριστικά ενός συμμαθητή του με έναυσμα τη φωτογραφία του.
-«Ποιος λείπει από την τάξη μας», όπου ένας συμμαθητής τους έχει κρυφτεί και τα παιδιά προσπαθούν να τον ανακαλύψουν.
- «Λίγο θα σε δω, αλλά πάλι θα σε βρω», όπου τα παιδιά προσπαθούν να αναγνωρίσουν το συμμαθητή τους του οποίου φαίνεται μόνο ένα μέλος του σώματός του (χέρι, πόδι, μαλλιά…) ή ακούγεται η φωνή του.
-«Ο χορός της τάξης μας». Τα παιδιά συνθέτουν τη δική τους χορογραφία.
-«Το παζλ της τάξης μας», σε ένα κομμάτι του παζλ κάθε παιδί γράφει το όνομά του, ώστε αυτό όταν συναρμολογηθεί να περιέχει τα ονόματα όλων των παιδιών.
-Έκθεση ζωγραφικής με θέμα «τα παιδιά της τάξης μου».
Φιλία
Η αλληλεπίδραση μέσα στη σχολική τάξη επιφέρει τη σύναψη φιλίας μεταξύ των παιδιών. Σκοπός των σχετικών με τη φιλία δραστηριοτήτων είναι να διερευνήσουν τη σημασία των φίλων στη ζωή τους, να κατανοήσουν τη δημιουργία και τη διατήρησή της, ενισχύοντας την ποιότητά της.
Οι δραστηριότητες που συντέλεσαν στην ενδυνάμωση της φιλίας ήταν:
-«Βρίσκω το φίλο της καρδιάς μου», όπου τα παιδιά παίρνουν καρδιές διαφορετικών χρωμάτων που είναι κομμένες στη μέση και χορεύουν με αυτές. Με το σταμάτημα τις μουσικής προσπαθούν να βρουν το άλλο μισό της καρδιάς τους.
-«Κάτω από τον ουρανό», τα παιδιά κρατάνε ένα μεγάλο μπλε πανί και το κουνάνε ώστε η μπάλα – ήλιος που έχει επάνω να μην πέσει. Όταν πέσει σημαίνει ότι νύχτωσε και όλοι μπαίνουν κάτω από το ίδιο ύφασμα-ουρανός να κοιμηθούν.
-«Το σεντονάκι μου χάθηκε και πού θα κοιμηθώ». Στην αρχή του παιχνιδιού κάθε παιδί έχει ένα ύφασμα για να ξαπλώνει, με το σταμάτημα της μουσικής, η αφαίρεση ενός υφάσματος κάθε φορά οδηγεί τα παιδιά στο να φιλοξενήσουν στο δικό τους ύφασμα τα παιδιά που έχασαν το δικό τους. Στο τέλος μένει μόνο ένα ύφασμα, όπου τα παιδιά κοιμούνται όλα μαζί.
-Συμπληρώνω τη ζωγραφιά του φίλου μου.
-«Ζωγραφίζω τι μπορώ να κάνω μόνος μου και τι με τους φίλους μου και επιλέγω την κατάσταση που προτιμώ». Συμπλήρωση στατιστικού πίνακα με τα αποτελέσματα της έρευνας
-Παρατήρηση και ανάλυση του έργου του Πικάσο, «Λουλούδι με χέρια». Γινόμαστε κι εμείς Πικάσο και δημιουργούμε τα δικά μας «λουλούδια με χέρια» που δείχνουν τη φιλία μας.
-Επισφραγίσαμε τη φιλία μας με την κατασκευή αφίσας «Σ’ αγαπώ πολύ βαθιά με το χέρι στην καρδιά», όπου σε ένα χαρτόνι σε σχήμα καρδιάς αφήνουν τα παιδιά το αποτύπωμα της παλάμης τους. Κατόπιν γράψαμε τις λέξεις «οι φίλοι μου» στη γλώσσα ρομανί και στην ελληνική.
Διαφορετικότητα- Συναισθήματα
Ανακαλύπτουμε πώς αισθανόμαστε όταν οι φίλοι μας μας συμπεριφέρονται άσχημα και πώς όταν μας συμπεριφέρονται όμορφα. Καταγράφουμε τα αποτελέσματα της έρευνας μας.
Ανάγνωση και ανάλυση παραμυθιών για τη διαφορετικότητα: «Η λευκή και η μαύρη σοκολάτα», «Η Μπουμπού και η Μπαμπαλού», «Τι κι αν είμαι ασβός;», «Έλμερ ο παρδαλός ελέφαντας», «Ένας για όλους και όλοι για έναν», «Ερυθρούλης, το κόκκινο αστέρι», «Ο λύκος Ζαχαρίας θέλει να αλλάξει χρώμα», «Το παπάκι που δεν του αρέσανε τα ποδαράκια του», «Ο μαύρος κότσυφας κι ο άσπρος γλάρος», «Ένας καλόκαρδος καρχαρίας», «Ο Ρίκο Κοκορίκο», «Η χώρα με τους παράξενους ανθρώπους», «Πες μου γιατί δεν έχουμε το ίδιο χρώμα», «Μια ζωή σαν τη δική μου».


Ανακαλύπτουμε τις ομοιότητες και τις διαφορές των ανθρώπων.
Μέσω της έρευνας και της παρατήρησης τα παιδιά προσπαθούν να συνειδητοποιήσουν τη διαφορετικότητά τους και τη διαφορετικότητα των άλλων ώστε να την κατανοήσουν, να την αποδεχτούν, να εκφράσουν τα συναισθήματά τους και να αναπτύξουν θετικές στάσεις και συμπεριφορές. Για τους λόγους αυτούς παρατηρήσαμε τους εαυτούς μας, τις ομοιότητες και τις διαφορές στο βάρος, το ύψος, το χρώμα του δέρματος και των μαλλιών καθώς και άλλα χαρακτηριστικά καταγράφοντας τα αποτελέσματα των μετρήσεων. Με τη βοήθεια του έργου “Σταυρωμένα χέρια” του Πικάσο επισφραγίσαμε τη φιλία μας.
Γνωριμία της ταυτότητας των παιδιών Ρομά
Η στατιστική καταμέτρηση των παιδιών Ρομά της τάξης, η αναγνώριση και η γραφή της λέξης «Ρομά» καθώς και το ντοκιμαντέρ της Μαρίνας Δανέζη «Sam Roma-Είμαστε Τσιγγάνοι» έδωσε το έναυσμα για να καταθέσουν τις εμπειρίες και να περιγράψουν τις συνήθειές τους. Η περιοδική έκθεση φωτογραφίας του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης «Τσιγγάνοι Νέας Αλικαρνασσού – καταγράφω τη δική μου πραγματικότητα»καθώς και η έκθεση “eyes+Ι΄ς΄: Εικαστικός διάλογος φοιτητών με Τσιγγάνους” στην Τεχνόπολις έδωσε τη δυνατότητα να γίνει κατανοητή η ταυτότητά τους, εφόσον μπορούσαμε να δούμε συγγενείς και γνωστούς των ίδιων των παιδιών καθώς και κάποια από τα σπίτια τους. Η συνέντευξη που μας παραχώρησαν οι γονείς των παιδιών Ρομά και η οποία οργανώθηκε από την ολομέλεια της τάξης διευκόλυνε το έργο της διερεύνησης.
Αναρωτηθήκαμε τι σημαίνει η λέξη Ρομά και ανακαλύψαμε ότι σημαίνει «άνθρωπος» και αποδώσαμε την έννοια αυτή με τις δικές μας ζωγραφιές. Δημιουργήσαμε το «σταυρόλεξο των φίλων μας Ρομά» με τις λέξεις «Ρομά», «παιδί», «φιλία», που επιλέχθηκαν από τα ίδια. Ανακαλύψαμε ότι η ηρωίδα του παραμυθιού «Η Παναγία των Παρισίων» του Βίκτωρ Ουγκώ είναι Ρομά και μελετήσαμε τα χαρακτηριστικά της. Ακολούθησε δραματοποίηση του παραμυθιού . Τέλος  κατασκευάσαμε την αφίσα του καινοτόμου προγράμματος “Μια αγκαλιά για τα παιδιά Ρομά”   
Γνωριμία με τη φυλή Ρομά, προέλευση και το διεθνές σύμβολο.
Το δεύτερο μέρος της έρευνας αφορούσε την προέλευση, το διεθνές σύμβολο και τη σημαία της φυλής Ρομά . Η αναζήτηση της προέλευσης των Ρομά μας οδήγησε στην ανακάλυψη ότι η χώρα που αναζητούμε είναι η Ινδία. Μετά από σχετική μελέτη δημιουργήσαμε το χάρτη της Ινδίας και τη σημαία της. Έγινε προσπάθεια σύγκρισης της φυλής Ρομά με το λαό της Ινδίας. Στην συνέχεια έγινε σχεδίαση στο χάρτη της διαδρομής μετανάστευσης των Ρομά στο βάθος του χρόνου και ο εντοπισμός των χωρών από τις οποίες αυτή η φυλή πέρασε από τη Βόρεια Ινδία στην Ελλάδα. Έγινε αναγνώριση και καταγραφή των πόλεων στο χάρτη της Ελλάδας όπου είναι εγκατεστημένοι οι μεγαλύτεροι καταυλισμοί των Ρομά καθώς και δημιουργία χάρτη της Ευρώπης με τις χώρες όπου συναντούμε πληθυσμούς Ρομά. Μελετώντας τα στοιχεία της κάθε χώρας και τη σημαία τους ανακαλύπτουμε ομοιότητες και διαφορές με τους πληθυσμούς της Ελλάδας.
Παρατηρούμε το διεθνές σύμβολο των Ρομά το δεκαεξάκτινο τσάκρα και ανακαλύπτουμε ότι αποτελεί το κοινό σημείο της σημαίας των Ρομά και της Ινδίας, υποδηλώνοντας την ινδική τους καταγωγή. Μελετούμε το συμβολισμό της σημαίας των Ρομά και αντιστοιχίζουμε τα στοιχεία της σημαίας με το συμβολισμό τους. Το μπλε χρώμα συμβολίζει τον ουρανό, το πράσινο τη γη και το κόκκινο τσάκρα τη φωτιά, υπενθυμίζοντας την νομαδική τους ζωή και τις δυσκολίες της μετανάστευσης. Τέλος κατασκευάζουμε τη σημαία των Ρομά με το αποτύπωμα της παλάμης μας.
Η διαπίστωση ότι η φυλή Ρομά δεν έχει δική της χώρα έφερε στο προσκήνιο την Παγκόσμια Ημέρα Ρομά-8 Απριλίου που αποτελεί επέτειο της διεκδίκησης των δικαιωμάτων τους, την καθιέρωση κοινής σημαίας και το τραγούδι «Gelem, Gelem» ως επίσημο ύμνο. Οι εορτασμοί της ημέρας αυτής θα λάβουν χώρα τον Απρίλιο.


Εκμάθηση προφορικής γλώσσας ρομανί και τσιγγάνικων παραμυθιών
Η γλώσσα των Ρομά ονομάζεται ρομανί, η προέλευσή της είναι ινδοευρωπαϊκή και είναι μόνο προφορική. Για το λόγο αυτό υπάρχει μεγάλη δυσκολία στην καταγραφή, διατήρηση και μελέτη του γλωσσικού ιδιώματος.
Οι δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν αναφορικά με τη γλώσσα των Ρομά είναι:
-η ανακάλυψη των δυσκολιών που επιφέρει η απουσία της γραπτής γλώσσας
-προσπάθεια αιτιολόγησης της απουσίας αυτής λόγω διασποράς και νομαδικής ζωής
-ανάλυση και εικαστική αποτύπωση του μύθου της απώλεια της γλώσσας ρομανί
Mε αφορμή το ποίημα «Η γλώσσα μας» του Γιάννη Αλεξίου ξεκίνησε η εκμάθηση της προφορικής γλώσσας ρομανί από τα ίδια τα παιδιά με τη βοήθεια της μηχανής μετάφρασης «η παρδαλή λέξη» και « το μικρό λεξικό» στο διαδίκτυο.
-ανάγνωση και γραφή λέξεων στη γλώσσα ρομανί και μετάφραση αυτών.
-ανάλυση του ρητού «Opre Roma» που σημαίνει οι Ρομά προχωρούν.
-ανάλυση του ρητού “Μη με κοιτάς από το δέρμα μου, κοίτα με από τη δουλειά μου”
-δημιουργία εικονογραφημένου ελληνορομανί λεξικού
-ακρόαση τσιγγάνικου παραμυθιού «Η Σταχτομπουρού» και δραματοποίησή του
-συγγραφή και εικονογράφηση του παραμυθιού «Η Σταχτομπουρού»
-ανάγνωση του τσιγγάνικου παραμυθιού «Η Κλυμήντω» και παράσταση κουκλοθέατρου με κούκλες που κατασκεύασαν τα ίδια τα παιδιά.
Κατοικία και συνθήκες διαβίωσης των Ρομά
Η πρώτη επαφή με τον καταυλισμό της Νέας Αλικαρνασσού έγινε από τις εμπειρίες των ίδιων των παιδιών που κατοικούν εκεί, με φωτογραφίες και προβολή ντοκιμαντέρ. Μεγάλη έμφαση δόθηκε στα είδη των σπιτιών που συναντούμε στους καταυλισμούς, τα υλικά κατασκευής τους, όπως τούβλο, ξύλο, πλαστικό, γυαλί, ύφασμα, αλουμίνιο. Την αντοχή και την προστασία που προσφέρουν από τις καιρικές συνθήκες και τις συνθήκες διαβίωσης σε αυτά. Εντοπίστηκαν ομοιότητες και διαφορές με άλλες γειτονιές. Δημιουργήθηκε αφίσα του καταυλισμού με μεικτή τεχνική (κολάζ και ζωγραφική) με τα ανάλογα υλικά. Η μελέτη και η ανάλυση του έργου του Βαν Γκογκ «Καταυλισμός τσιγγάνων με τροχόσπιτα» ολοκλήρωσε την έρευνά μας και οδήγησε στην ελεύθερη εικαστική αποτύπωση του καταυλισμού από τα ίδια τα παιδιά.
Η νομαδική ζωή των Ρομά αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της φυλής αυτής και δε θα μπορούσε να παραλειφθεί. Διερευνήθηκαν οι λόγοι, οι δυσκολίες και οι συνθήκες διαβίωσης της ζωής αυτής. Στην καλύτερη κατανόηση συνετέλεσε το ανάλογο περιβάλλον στην τάξη με τη δημιουργία σκηνών που έπρεπε να μεταφέρονται ανάλογα με την εποχή και τη διαδρομή που επέλεξαν τα ίδια τα παιδιά.


Διατροφή
Οι διατροφικές συνήθειες των Ρομά είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τη νομαδική τους ζωή, καθώς έπρεπε να συνάδει με τα εποχιακά τρόφιμα που διέθεταν. Επίσης οι έντονες γεύσεις και η πολυπλοκότητα των μυρωδικών μαρτυρούν στοιχεία της ινδικής κουζίνας. Ένα από τα γνωστά εδέσματα είναι το τσιγγάνικο κοτόπουλο και η ομώνυμη σάλτσα. Με τη βοήθεια των γονέων Ρομά, έγινε καταγραφή της συνταγής, προσκόμιση των υλικών, μέτρηση των ποσοτήτων και η εκτέλεσή της.
Ενδυμασία
Ο ενδυματολογικός κώδικας της φυλής Ρομά ιδιαίτερα των γυναικών περιλαμβάνει ανάλαφρα υφάσματα με ζωηρά χρώματα και έντονα σχέδια, όπως λουλούδια, γεωμετρικά σχήματα, κεντήματα, τα οποία συνοδεύονται πάντα από κοσμήματα, για να αναδεικνύουν τη γυναικεία χάρη, σύμφωνα με τα έθιμα και τις παραδόσεις της φυλής. Ο εμπλουτισμός της γωνιάς μεταμφίεσης με τον ανάλογο ρουχισμό και εικόνες από πίνακες ζωγραφικής βοήθησαν τη μελέτη και κατανόηση της ενδυμασίας των Ρομά, όπου έγινε αναγνώριση των υλικών και του τρόπου κατασκευής των ρούχων και των κοσμημάτων καθώς και τη χρήση αυτών, ανακάλυψη και σύγκριση σχημάτων, σχεδίων και χρωμάτων, αναλογιών και μεγεθών. Με αφορμή το έργο της βραβευμένης εικαστικού Μαρίας Παπαδημητρίου «Το πανωφόρι των Ρομά», ραμμένο από πολύχρωμες τσιγγάνικες κουβέρτες που παρουσιάστηκε στο Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας καθώς και οι εκθέσεις της ίδιας όπως «Τ.Α.Μ.Α.(Temporary Autonomous Museum for All)» «Sentimental» ,«DESTE FASHION COLLECTION» και «Φirma Gypsy Globales», έγινε κατασκευή των ρούχων των Ρομά με διάφορα υλικά και μεικτή τεχνική από τα ίδια τα νήπια. Επίσης η μελέτη του έργου «Τσιγγάνοι» του Π. Βαλσαμάκη αποτέλεσε την έμπνευση για να δημιουργηθούν έργα ζωγραφικής των νηπίων με θέμα την ενδυμασία.
Επαγγέλματα
Τα επαγγέλματα που ασκούν οι Ρομά είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τον πολιτισμό και το ελεύθερο πνεύμα που τους διακατέχει. Σήμερα ασχολούνται κυρίως με το εμπόριο ως πλανόδιοι πωλητές, τη σιδηρουργία, τη μουσική, το χορό. Όμως συνεχίζουν να ασκούν παραδοσιακά επαγγέλματα που τείνουν να εξαλειφθούν όπως η καλαθοπλεχτική και το θέατρο σκιών.
Η καταγραφή των επαγγελμάτων των γονέων ρομά του νηπιαγωγείου αποτέλεσε το έναυσμα για να μελετήσουμε μερικά από αυτά.
-Έμπορος – Πλανόδιος μικροπωλητής
Το κύριο επάγγελμα των γονέων Ρομά του νηπιαγωγείου μας αποτελεί το πλανόδιο εμπόριο. Με την επίσκεψη τους και την παρουσίαση των στοιχείων της εργασίας τους στο νηπιαγωγείο μας, βοήθησαν στην οργάνωση της λαϊκής αγοράς από τα ίδια τα παιδιά. Οι δραστηριότητες που έλαβαν χώρα ήταν οι συλλογή των εμπορευμάτων (φρούτα, λαχανικά, ρούχα, παπούτσια…) οργάνωση των πάγκων, γραφή τιμοκαταλόγων, αντιστοιχία πινακίδων με το ανάλογο προϊόν, μέτρηση ποσότητας και βάρος προϊόντων, χρηματική αξία προϊόντων, μαθηματικές πράξεις.
-Καλαθοπλέκτης
Με αφορμή το επάγγελμα του καλαθοπλέκτη και την επίσκεψη δεξιοτέχνη στο νηπιαγωγείο μας πλέχτηκαν καλάθια, καρέκλες ,ψάθες κ.α. Μελετήσαμε τα υλικά καλαθοπλεκτικής (ψάθα και βέργα), τα είδη αντικειμένων που παράγονται με αυτή την τεχνική και τη χρήση τους. Τα παιδιά μυήθηκαν στην τέχνη αυτή και αφού πειραματίστηκαν με διάφορές πλέξεις όπως «το μάτι του θεού» και την «ψαθωτή» φιλοτέχνησαν τα δικά τους καλάθια. Η διαδικτυακή επίσκεψη στο «Μουσείο Καλαθοπλεκτικής Ρομά» μας ώθησε στην δημιουργία ανάλογου μουσείου στην τάξη .
-Σιδηρουργός
Από τα πολύ παλιά χρόνια οι Ρομά ασχολούνται με τη σιδηρουργία για την ανάγκη κατασκευής και επιδιόρθωσης αναλόγων αντικειμένων. Για το λόγο αυτό ασχοληθήκαμε με την τέχνη αυτή, ανακαλύπτοντας τις ιδιότητες του υλικού του σιδήρου όπως πήξη-τήξη, μαγνητισμός, σφυρηλάτηση, αντοχή κ.α. Καταγράψαμε τα αντικείμενα που μπορούν να παραχθούν από το υλικό αυτό και τη χρήση τους καθώς και τα απαραίτητα εργαλεία του σιδηρουργού όπως σφυρί, αμόνι, λαβίδα και φυσικά τη φωτιά. Γίναμε κι εμείς μικροί σιδηρουργοί δίνοντας έμφαση στους κινδύνους της εργασίας αυτής και τους όρους προφύλαξης, όπως γάντια και μάσκα. Τέλος έγινε αναφορά στο θεό Ήφαιστο, προστάτη της σιδηρουργίας με αναφορές στην Ιλιάδα, για την σωτηρία του θεού Ηφαίστου από σιδεράδες τσιγγάνους στη Λήμνο, όπου εγκατέστησε και το εργαστήριο του, μετά από την πτώση του από τον πατέρα του Δια από το Όλυμπο.
-Θέατρο Σκιών - Καραγκιοζοπαίχτης
Την τέχνη του θεάτρου σκιών, που χάνεται με το πέρασμα του χρόνου, συνεχίζουν να ασκούν οι καραγκιοζοπαίχτες Ρομά. Η διαδικτυακή επίσκεψη στο μουσείο θεάτρου σκιών του Ευγένιου Σπαθάρη και η παρακολούθηση ανάλογου έργου, βοήθησε στο να γνωρίσουμε τους πρωταγωνιστές και τα μέσα της τέχνης αυτής. Μελετήσαμε τις φιγούρες, τους ήρωες που αντιπροσωπεύουν, τα χρώματα, τα σχέδια, την ενδυμασία καθώς και τα υλικά κατασκευής τους (χαρτί, δέρμα, πλαστικό, σιδερένια ή ξύλινη λαβή, διπλόκαρφα). Επίσης μελετήσαμε τη σκηνή (μπερντέ) που αποτελείται από ξύλο και ύφασμα, τη μουσική και τα μουσικά όργανα που συνοδεύουν τις παραστάσεις, την πλοκή του έργου, την αναγκαιότητα του φωτός και της σκιάς. Οργανώσαμε την τάξη με το ανάλογο υλικό, γράψαμε τις προσκλήσεις, στήσαμε τη σκηνή και μόλις άρχισε η χαρακτηριστική μουσική, απολαύσαμε τους μικρούς καραγκιοζοπαίχτες στη δική μας παράσταση. Τέλος κατασκευάσαμε τις δικές μας φιγούρες.
-Οργανοπαίκτες
Οι Ρομά φημίζονται για την έμφυτη επίδοσή τους στη μουσική. Οι λαϊκοί τους μουσικοί είναι κυρίως αυτοδίδακτοι και διακρίνονται ως εκτελεστές, διατηρώντας τη λαϊκή μουσική παράδοση ζωντανή, στο πέρασμα του χρόνου και είναι πάντα περιζήτητοι σε εορταστικές και κοινωνικές περιστάσεις. Η επίσκεψη οργανοπαικτών στο νηπιαγωγείο κέντρισε το ενδιαφέρον των παιδιών για τη μουσική και τα μουσικά όργανα, εφόσον δοκίμασαν να παίξουν και τα ίδια μουσική και μετέφεραν τις προγενέστερες εμπειρίες τους.
Γνωρίσαμε τα μουσικά όργανα ξεκινώντας από αυτά που κυρίως χρησιμοποιούν οι Ρομά όπως κλαρίνο, μπουζούκι, κιθάρα, τουμπελέκι, ακορντεόν, φλογέρα, ντέφι, βιολί, νταούλι, τύμπανο κ.α. Διακρίναμε τον ήχο του κάθε μουσικού οργάνου, τον τρόπο διάδοσης του ήχου, τα μέρη του και τα υλικά κατασκευής του. Οι πειραματισμοί και η διερεύνηση των ήχων βοήθησαν στην αντιστοίχηση του ήχου με το ανάλογο μουσικό όργανο. Έγινε ο διαχωρισμός των οργάνων στις κατηγορίες κρουστά, έγχορδα, πνευστά και στις υποκατηγορίες των χάλκινων πνευστών και παραδοσιακών ελληνικών μουσικών οργάνων. Στη συνέχεια γνωρίσαμε τις νότες, το πεντάγραμμο, τα μουσικά σύμβολα και έγινε προσπάθεια ανάγνωσης της μουσικής κλίμακας. Πειραματισμοί έγιναν με το ρυθμό, το ύφος, τη χροιά, τον τόνο, το χρώμα, τα διαστήματα, την έννοια του μέτρου και την ανάγνωση μουσικών μοτίβων και αυτοσχεδίασαν συνδυάζοντας μουσικά πρότυπα με κινητικά. Γνωρίσαμε τα είδη της μουσικής, κλασική, δημοτική, φλαμένκο, μπολερό, τζαζ, στα οποία διακρίνονται μέχρι και σήμερα. Ήρθαν σε επαφή με το έργο του μουσικοσυνθέτη, του στιχουργού και του ερμηνευτή και έγιναν προσπάθειες ερμηνείας τραγουδιών που δημιούργησαν τα ίδια τα παιδιά.
- Παγκόσμια Ημέρα των Παιδιών του Δρόμου-12 Απριλίου
Κατά την ενασχόλησή μας με τα επαγγέλματα των Ρομά ήρθε στο προσκήνιο η εργασία ανήλικων παιδιών της φυλής αυτής, κυρίως στους δρόμους, όπου τα νήπια της τάξης, μας κατέθεσαν τις εμπειρίες τους. Έγινε η καταγραφή των κυριότερων επαγγελμάτων που ασκούν τα παιδιά αυτά, αν αυτό είναι επιτρεπτό, οι λόγοι και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, όπως έλλειψη στέγης, οικογένειας, ρουχισμού, τροφής, φαρμάκων, παιχνιδιών, τα συναισθήματα των παιδιών του δρόμου και οι τρόποι αντιμετώπισης της κατάστασης αυτής.
Ήθη και έθιμα των Ρομά –Γιορτές
-«Εντερλέζι - γιορτή άνοιξης»
Η πιο σημαντική γιορτή των Ρομά είναι η γιορτή της άνοιξης ή στη γλώσσα ρομανί «Εντερλέζι» και σηματοδοτεί την επιστροφή της άνοιξης και της αναγέννησης. Εορτάζεται στις 23 Απριλίου δηλαδή στη γιορτή του Αγίου Γεωργίου. Χαρακτηριστικά της εορτής αυτής είναι στολισμός των σπιτιών, το πλύσιμο των χεριών σε πηγή, το πέρασμα της φωτιάς και το γεύμα που περιλαμβάνει άφθονο αρνί συνοδευόμενο από μουσική και χορό καθώς και το έθιμο με το γεμάτο ευχές και λουλούδια καλάθι της τύχης , που θα μείνει όλη νύχτα στο φως του φεγγαριού για να πραγματοποιηθούν οι ευχές. Η αναβίωση της γιορτής αυτής στο νηπιαγωγείο ήταν το αποτέλεσμα της έρευνάς μας για τα κύρια χαρακτηριστικά που πλαισιώνουν τη γιορτή της άνοιξης.
Δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν:
-γραφή και επεξήγηση της λέξης Εντερλέζι
-στολισμός των σπιτιών με λουλούδια που κατασκεύασαν τα ίδια τα παιδιά
- πλύσιμο χεριών με νερό από πηγή
-πέρασμα πάνω από φωτιά
-γεύμα που περιλάμβανε εδέσματα από αρνί.
-μουσική από τη δική μας ορχήστρα και χορό με ντέφι από κορίτσια με ανάλογη ενδυμασία
-ακρόαση και ανάλυση του τραγουδιού «Εντερλέζι» του Γκόραν Μπρέγκοβιτς και του «Αϊ Γιώργη» της Άλκηστις Πρωτοψάλτη
-στολισμός του καλαθιού της τύχης με λουλούδια
-γραφή των ευχών που θα περιέχονταν στο καλάθι
-συγγραφή ποιήματος «Το φεγγάρι των ευχών»
-κατασκευή φεγγαριού και αστεριών από πηλό
-δρώμενο της εναπόθεσης του καλαθιού κάτω από το φως του φεγγαριού απαγγέλοντας το ανάλογο ποίημα
-Τσιγγάνικος γάμος
Ο τσιγγάνικος γάμος είναι το χαρακτηριστικότερο έθιμο των Ρομά και είναι συνυφασμένο με τον πολιτισμό και τις αντιλήψεις τους όπου διαφαίνεται η αγάπη τους για τη μουσική και το χορό εφόσον ο εορτασμός του διαρκεί πολλές ημέρες. Με τη δραματοποίηση του τσιγγάνικου γάμου τα νήπια ήρθαν σε επαφή με το κοινωνικό αυτό γεγονός, γνώρισαν τη διαδικασία, τα ήθη και τα έθιμα ενός άλλου πολιτισμού βρίσκοντας ομοιότητες και διαφορές. Οι προετοιμασίες άρχισαν με την κατασκευή προσκλητηρίου, γραφή του κειμένου και αποστολή στους καλεσμένους, κατασκευή και στολισμό μπομπονιέρας καθώς και ποτηριών κρασιού, καταγραφή συνταγής γαμήλιας τούρτας και εκτέλεση αυτής, διαχωρισμός των ρόλων και ανάλογη ενδυμασία, οργάνωση και καταγραφή λίστας των καλεσμένων και οργάνωση του χώρου για το γαμήλιο γλέντι, (αντιστοιχία γευμάτων – καλεσμένων). Η αναπαράσταση του γάμου αρχίζει με την πρόταση και τη γνωριμία των δυο οικογενειών, ακολούθησε το στρώσιμο του κρεβατιού, ο χορός του ψωμιού για καλοτυχία, η προετοιμασία της νύφης και του γαμπρού, η τελετή της στέψης, οι χαιρετισμοί, «τα κεράσματα» δηλαδή τα χρηματικά δώρα στους νεόνυμφους. Ακολούθησε το γεύμα και το γλέντι με τους έμπειρους οργανοπαίχτες να μας δίνουν το ρυθμό για το χορό.
Ρομά και τέχνη
-Μουσική, τραγούδι, χορός
Η μουσική και ο χορός κατέχει ξεχωριστή θέση στον πολιτισμό των Ρομά. Ασυναγώνιστοι δεξιοτέχνες μουσικών οργάνων, περιζήτητοι μουσικοί και τραγουδιστές σε κοινωνικές εκδηλώσεις άνοιξαν καινούριους δρόμους έκφρασης, ξεπέρασαν τα όρια της φυλής τους και έφεραν στο προσκήνιο τον ιδιαίτερο πολιτισμό τους. Η προσφορά τους είναι ανεκτίμητη καθώς μουσικοποίησαν το δημοτικό τραγούδι και το μετέφεραν προοδευτικά από τόπο σε τόπο λόγω της νομαδικότητάς τους και επηρέασαν και άλλα είδη μουσικής, όπως τζαζ, φλαμένκο, μπολερό και άλλα.
Η πρότερη ενασχόλησή μας με το επάγγελμα του οργανοπαίκτη, η γνωριμία των μουσικών οργάνων, η επίσκεψη οργανοπαικτών στο νηπιαγωγείο καθώς και το πραμύθι “Gypsy folktales” της Diane Tong  έδωσε το έναυσμα να γνωρίσουμε διάσημους Ρομά δεξιοτέχνες του κλαρίνου, της φλογέρας και της κιθάρας όπως το Βασίλη Σαλέα, το Γιώργο Μάγκα, τον Κώστα Χατζή, τον Μάκη Χριστοδουλόπουλο.
Ακούσαμε τραγούδια τσιγγάνων μουσικοσυνθετών που ερμήνευσαν μεγάλοι τραγουδιστές τσιγγάνικης και μη καταγωγής, όπως Μάκης Χριστοδουλόπουλος, Κώστας και Αλέξανδρος Χατζής, Ζαφείρης Μελάς, Κώστας Παυλίδης, Μανώλης και Στάθης Αγγελόπουλος, Ειρήνη Μερκούρη, Βασίλης Παϊτέρης.
Τα τραγούδια που ακούσαμε είναι «Τα βράδια που ονειρεύονται οι τσιγγάνοι», «Κιαϊμιλιό», «Μπαλαμός», «Των τσιγγάνων ο χορός», «Γαρίφαλο στ’ αυτί», «Ρομ», «Τσιγγάνας γάλα», «Σε ήξερα», «Lil» κ.α.
Ο χορός συνόδευσε τις δραστηριότητές μας μαθαίνοντας αρκετούς δημοτικούς χορούς με τον ανάλογο βηματισμό. Μεγάλη έμφαση δόθηκε στο τσιφτετέλι, έναν καθαρό γυναικείο χορό με λίκνισμα του κορμιού, που έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα, ως χορός γονιμότητας προς τιμή των θεοτήτων της Αφροδίτης και της Άρτεμης ή με την ονομασία «Κόρδακας» στα έργα του Αριστοφάνη.
Γνωρίσαμε τα χάλκινα της Γουμένισσας και ακούσαμε διαδικτυακά τα χάλκινα της Κοζάνης. Με αφορμή τη μεγαλύτερη γιορτή χάλκινων πνευστών στην πόλη Γκούτσα της Σερβίας ακούσαμε το διάσημο τσιγγάνο τρομπετίστα Μάρκο Μάρκοβιτς. Δημιουργήσαμε κι εμείς τη δική μας μπάντα και συναγωνιστήκαμε με διάσημα βαλκανικά συγκροτήματα όπως Κal, Gypsy Groovz Orchestra, Ciocarlia.
Γνωρίσαμε την τζαζ μουσική μέσα από τον τσιγγάνο συνθέτη και βιολιστή Τζάνγκο Ράινχαρντ στη σύνθεση « Minor Swing» . Ακούσαμε την υπέροχη φωνή της Έσμα Ρετζέποβα.
Επεξεργαστήκαμε τον ύμνο των Ρομά «Gelem, Gelem» που έγραψε ο Σέρβος συνθέτης Τζάρκο Γιοβάνοβιτς και το τραγούδι «Εντερλέζι» στην εκδοχή του Γκόραν Μπρέγκοβιτς, που ειδικεύεται στο τσιγγάνικο μουσικό είδος.
Στην Ισπανία η ανάμιξη των Ρομά με το συγκεκριμένο πολιτισμό παρήγαγε τη μουσική φλαμένκο και τον αντίστοιχο χορό, όπου το βασικό συστατικό είναι ο συνδυασμός της ανάδειξης της στάσης του σώματος και των χεριών, με τον κοφτό ήχο του βηματισμού των ποδιών. Ακούσαμε τους διάσημους τσιγγάνους κιθαρίστες φλαμένκο Πάκο ντε Λουτσία και Μανίτας ντε Πλάτα και χορέψαμε στους ρυθμούς της μουσικής τους, όπως οι χορευτές Κάρμεν Αμάγια και Χοακίν Κορτές, με την ανάλογη ενδυμασία. Φυσικά δε θα μπορούσαμε να παραλείψουμε την «Κάρμεν» στην ομώνυμη νουβέλα του Προσπέρ Μεριμέ, που συνέθεσε ο Ζορζ Μπιζέ και ήρθαμε σε επαφή με τα στοιχεία της όπερας, μια μορφή τέχνης που συνδυάζει θέατρο, μουσική και χορό. Ακόμη γνωρίσαμε διάφορους τύπους φωνής όπως βαθύφωνους, βαρύτονους, υψίφωνους, μεσόφωνους τενόρους κ.α. Η μεγαλύτερη τσιγγάνικη ορχήστρα της Βουδαπέστης μας έφερε σε επαφή με την έννοια της ορχήστρας και του μαέστρου και γίναμε κι εμείς μαέστροι στη δική μας ορχήστρα.
Οι γεμάτες πάθος μελωδίες των Ρομά επηρέασαν ακόμα και συνθέτες παγκοσμίου φήμης της κλασικής μουσικής όπως ο Λιστ, με τις «19 ουγγρικές ραψωδίες», ο οποίος χαρακτηριστικά αναφέρει ότι η ψυχή της ουγγρικής μουσικής είναι οι τσιγγάνοι. Ο Μπραμς με τη σύνθεσή του «Ουγγρικοί χοροί», ο Μπετόβεν, ο Σούμπερτ κ.α. μας έδωσαν την ευκαιρία να έρθουμε σε επαφή με την κλασική μουσική.
-Ζωγραφική
Ο πλούσιος πολιτισμός των Ρομά ενέπνευσε πολλούς ζωγράφους να αποτυπώσουν στα έργα τους στιγμές της τσιγγάνικης ζωής. Έργα με τα οποία ασχοληθήκαμε στο νηπιαγωγείο μελετώντας το θέμα, την τεχνοτροπία, τα χρώματα είναι «Καταυλισμός τσιγγάνων με τροχόσπιτα» του Βαν Γκογκ, «Νεαρή τσιγγάνα με μαντολίνο» του Ζαν Μπατίστ, «Τσιγγάνικος χορός στους κήπους του Αλκαζάρ» του Άλφρεντ Ντεχοντένγκ, «Τσιγγάνικη σχολή» του Βαλεντίνι, «Τσιγγάνα με ντέφι» του Μπουγκερό, «Η φασαρία» του Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ, «Γυναίκα με μαντίλα» του Πικάσο, «Τσιγγάνοι» του Π.Βαλσαμάκη, «Η χειρομάντισσα» του Σιμόν Βουέτ.
-Θέατρο, κινηματογράφος, παντομίμα.
Ο διάσημος ηθοποιός βωβού κινηματογράφου Τσάρλι Τσάπλιν ήτανε Ρομά στην καταγωγή και έγινε γνωστός με την τέχνη της παντομίμας στο ρόλο του Σαρλό, με τη χαρακτηριστική του ενδυμασία. Η μελέτη της τέχνης του ηθοποιού έγινε μέσα από το κινηματογραφικό του έργο και μας έδωσε τη δυνατότητα να μάθουμε τρόπους έκφρασης και επικοινωνίας με τις κινήσεις του σώματός μας. Γνωρίσαμε κι άλλους διάσημους Ρομά ηθοποιούς του κινηματογράφου όπως ο Γιούλ Μπρίνερ, Μάικλ Κέιν, Μπομπ Χόσκινς κ.α.
-Λογοτεχνία- ποίηση
Μεγάλοι λογοτέχνες και ποιητές επηρεάστηκαν από τα στοιχεία πολιτισμού των Ρομά και μας άφησαν τα έργα τους, από τα οποία μελετήσαμε αποσπάσματα και εμπλουτίσαμε τις γνώσεις μας, όχι μόνο ως προς τη φυλή Ρομά, αλλά και ως προς διάφορα είδη του λογοτεχνικού κειμένου. Συγκεκριμένα ασχοληθήκαμε με ποιήματα του Παλαμά «Ο δωδεκάλογος του γύφτου», του Παπαδιαμάντη «Η γυφτοπούλα», του Στάθη Γρίβα «Τσιγγάνοι», κείμενα του Βιζυηνού και του Δροσίνη, κείμενα ξένων λογοτεχνών όπως την «Κάρμεν» του Προσπέρ Μεριμέ, «Γυφτοπούλα» του Μιγκέλ Θερβάντες, κ.α.
- Η τέχνη του ποδοσφαίρου
Ο θαυμασμός των νηπίων για τους διάσημους ποδοσφαιριστές όπως Ζλάταν Ιμπραχίμοβιτς, Ρικάρντο Κουαρέσμα, Αντόνιο Ρέγιες, Χεσούς Νάβας, Άγγελος Βιλανάκης, Χρήστος Πατσατζόγλου, βοήθησε στην εκμάθηση του αθλήματος αυτού. Δημιουργήσαμε τη δική μας ποδοσφαιρική ομάδα, με αφορμή τη ομάδα «Χαραυγή» που απαρτίζεται από παίκτες Ρομά του καταυλισμού της Νέας Αλικαρνασσού, πολλοί από τους οποίους είναι γονείς παιδιών που φοιτούν στο νηπιαγωγείο μας και μας μετέδωσαν τις γνώσεις τους.
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Κατά τη διαγνωστική αξιολόγηση διαπιστώθηκε το επίπεδο των εμπειριών, βιωμάτων και ενδιαφερόντων των παιδιών και έγινε προσπάθεια προσαρμογής της μαθησιακής διαδικασίας ανάλογα με τις δυνατότητες και τις ιδιαιτερότητές τους, εφόσον προέρχονταν από διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα.
Κατά την διαμορφωτική αξιολόγηση έγινε ο έλεγχος της πορείας των νήπιων προς την κατάκτηση των στόχων με την ανάπτυξη νέων αντιλήψεων, στάσεων, αξιών και δεξιοτήτων, με την κατάλληλη τροποποίηση και ανατροφοδότηση του προγράμματος.
Κατά την τελική αξιολόγηση έγινε εκτίμηση της συνολικής επίτευξης των στόχων του προγράμματος, όπου η γνωριμία με τα ήθη, τα έθιμα, τη γλώσσα και τον πολιτισμό των Ρομά, μέσω του προγράμματος αυτού επέφερε το σεβασμό, την αποδοχή των παιδιών Ρομά, απόκτηση θετικών στάσεων και συμπεριφορών στη διαφορετικότητα, την ανάπτυξη σχέσεων συνεργασίας και επικοινωνίας μεταξύ των νηπίων και των γονέων τους, σεβασμό στις απόψεις, τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες των συμμαθητών τους, διαχείριση συναισθημάτων και ανάπτυξη αυτοεκτίμησης και ενσυναίσθησης, ώστε να δημιουργηθούν ισχυροί δεσμοί φιλίας και ομοιογένειας της ομάδας.
ΑΝΑΦΟΡΕΣ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Βασιλειάδου Μ. Μελέτη για την αντιμετώπιση των εκπαιδευτικών προβλημάτων των Τσιγγάνων, ΥΠΕΠΘ - ΓΓΛΕ, Αθήνα.
Βασιλειάδου Μ., Παυλή-Κορρέ Μ. Η εκπαίδευση των τσιγγάνων στην Ελλάδα. Αθήνα: Γ.Γ.Λ.Ε., 1996.
-Βεργίδης Δ. (1995). «Νεορατσισμός και σχολείο: Η περίπτωση των τσιγγανοπαίδων», Σύγχρονη Εκπαίδευση, 81, 51-62.
-Γεωργογιάννης, Π. Εκπαίδευση και διαπολιτισμική επικοινωνία. Εκδόσεις Gutenberg. Αθήνα
-Γεωργογιάννης, Π. Θέματα διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Gutenberg Αθήνα 1997.
-Γκότοβος, Α., Ρατσισμός, κοινωνικές, ψυχολογικές και παιδαγωγικές όψεις μιας ιδεολογίας και μιας πρακτικής, ΥΠΕΠΘ - Γ.Γ. Λαϊκής Επιμόρφωσης. Αθήνα 1996.
-Γκότοβος, Ε. Αθανάσιος (2002). Εκπαίδευση και Ετερότητα. Ζητήματα διαπολιτισμικής παιδαγωγικής. Αθήνα: Μεταίχμιο.
Δαφέρμος, Μ. Σχολείο και τσιγγανόπαιδα. ΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ, Ν.63-64, 2003, σ.108 – 116.
-Κανακίδου, Ε. - Παπαγιάννη Β., Διαπολιτισμική Αγωγή, Ελληνικά Γράμματα 1998
-Λιεζουά, Ζ.-Π. (1999. Ρομά, Τσιγγάνοι, Ταξιδευτές. Οι Τσιγγάνοι της Ευρώπης. Αθήνα Καστανιώτης
-ΥΠΕΠΘ, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. (2006). Οδηγός Νηπιαγωγού, Εκπαιδευτικοί σχεδιασμοί, Δημιουργικά περιβάλλοντα μάθησης. ΟΕΔΒ. Αθήνα.
-ΥΠΕΠΘ, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. (2003). Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Σπουδών ,Προγραμμάτων Σπουδών και Αναλυτικά Προγραμμάτων Σπουδών για το Νηπιαγωγείο.
-Πρόγραμμα Σπουδών Νηπιαγωγείου(2011). ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (σχολείο 21ου αιώνα).Νέο Πρόγραμμα Σπουδών
-ΥΠΕΠΘ – ΓΓΛΕ. Εκπαίδευση Τσιγγάνων. Ανάπτυξη διδακτικού υλικού .Διεθνές Συμπόσιο, Αθήνα 1996
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΑ
-Αnna Salvador. Draw with Pablo Picasso. Frances Lincoln Children’s Book.
-Museo Picasso di Barcelona. Picasso. Escudo de oro.
Παραμύθια
-Αγκοστίνι Σάρα .Πες μου γιατί δεν έχουμε όλοι το ίδιο χρώμα. Εκδόσεις Πυραμίδα.
-Ανδρικόπολος Νικόλας. Η χώρα με τους παράξενους ανθρώπους .Εκδόσεις Καλέντη
-Βαρβαρούση Λήδα. Ένας καλόκαρδος καρχαρίας. Εκδόσεις Παπαδόπουλος
-Βένιγκερ Μπριγκίτε. Ένας για όλους και όλοι για έναν. Εκδόσεις Πατάκη
- Καραγιάννη Μαρία. Ερυθρούλης, το κόκκινο αστέρι. Εκδόσεις Διάπλαση
- Κρόυθερ Κίτυ. Ο μαύρος κότσυφας κι ο άσπρος γλάρος. Εκδόσεις Ορίζοντες
-Lallemand Orianne. Ο λύκος Ζαχαρίας θέλει να αλλάξει χρώμα. Εκδόσεις Παπαδόπουλος
- Μακ Κι Ντέιβιντ. Έλμερ ο παρδαλός ελέφαντας. Εκδόσεις Πατάκη
- Μαντούβαλου Σοφία. Ο Ρίκο Κοκορίκο . Εκδόσεις Μικρή Μίλητος
- Παπαγιάννη Βούλα. Η Μπουμπού και η Μπαμπαλού. ΟΕΔΒ
- Παπαθανασοπούλου Μάιρα. Τι κι αν είμαι ασβός; Εκδόσεις Πατάκη
- Τριβιζάς Ευγένιος. Το παπάκι που δεν του αρέσανε τα ποδαράκια του. Εκδόσεις Κέδρος
- Χρηστίδη Λένα. Η λευκή και η μαύρη σοκολάτα. Εκδόσεις Κέδρος
-UNICEF. Mια ζωή σαν τη δική μου. Εκδόσεις Πατάκη


ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ